یکی از ضایعات پوستی که اغلب با جوش اشتباه گرفته می شود کیست مویی است. این دو ضایعه پوستی اگرچه ممکن است در ظاهر تا حدی شبیه به هم به نظر برسند اما از چند جهت متفاوت از هم هستند. تفاوت جوش و کیست مویی را می توان در مواردی چون علل به وجود آورنده، محل ایجاد، رویکردهای درمانی و نحوه پیشگیری دید. ما در این مطلب سعی داریم نگاهی دقیق تر به تفاوت های جوش با کیست مویی بیاندازیم.
تفاوت جوش و کیست مویی از لحاظ نحوه ایجاد
می توان گفت مهمترین تفاوت جوش و کیست مویی نحوه ایجاد آنها است. کیست مویی زمانی ایجاد می شود که مو به جای رشد عادی به سمت بیرون پوست در داخل پوست رشد کند. اما جوش به طور کلی در اثر مسدود شدن منافذ پوستی و در نتیجه تجمع چربی در زیر پوست ایجاد می گردد.
تفاوت جوش و کیست مویی از لحاظ عوامل زمینه ساز
دیگر تفاوت جوش با کیست مویی نوع عوامل زمینه ساز در بروز آنها است. شرایطی مانند ترشح بیش از حد چربی پوست (پوست چرب)، تکثیر غیر طبیعی باکتری پروپیونی باکتریوم آکنه در منافذ پوست و تجمع سلول های مرده در منافذ پوستی از عوامل شایع ایجاد جوش هستند. در حالی که کیست مویی غالبا بعد از اصلاح و حذف موها به خصوص با تیغ دیده می شوند. موی اصلاح شده با تیغ دارای نوکی نیز است که می تواند در پوست نفوذ کند. به غیر از اصلاح با تیغ دیگر روش های حذف مو نیز می توانند موجب بروز کیست مویی شوند.
تفاوت در محل ایجاد جوش و کیست مویی
همانطور که گفتیم تیغ زدن و حذف مو اصلی ترین دلیل بروز کیست مویی است. در نتیجه این کیست غالبا در بخش هایی از بدن دیده می شود که موی آن با تیغ اصلاح شود یا کلا اصلاح نمی شود (در مردان و زنان می تواند تا حدی متفاوت از هم باشد) مانند صورت (مردان)، زیر بغل، پاها (خانم ها)، ناحیه عانه و …. جوش ها در بیشتر مناطق پوست می توانند ایجاد شوند با این وجود غالبا در صورت، ناحیه سینه و شانه ها دیده می شوند.
کیست مویی معمولا در محلی ایجاد می شود که علاوه بر وجود مو تحت فشار و اصطکاک نیز می باشد. به همین دلیل کیست مویی پایین کمر و کشاله های ران از شایع ترین این کیست ها می باشد.
اما جوش های پوستی که در بخش سطحی تر بافت ایجاد می شوند معمولا در نزدیکی منافذ چربی و نقاط حساس و گاها چرب پوست ایجاد می شوند.
تفاوت در درمان و پیشگیری
دیگر تفاوت جوش و کیست مویی در نحوه پیشگیری و درمان آنها است. در درمان جوش ها رویکردهایی مانند تنظیم رژیم غذایی، کنترل چربی پوست، کنترل رشد باکتری پروپیونی باکتریوم آکنه، برطرف کردن اختلالات هورمونی و … در پیش گرفته می شود. اما برای موارد شدید و بازگشتی جوش های پوستی برخی از درمان های ضد باکتریایی (در صورت بروز عفونت)، کرم ها و لوسیون های نرم کننده، اسکراب کردن، استفاده از کمپرس گرم و گاهی لیزر درمانی به کار می رود.
در نظر داشته باشید که جوش های پوستی در بیشتر موارد خود به خود رفع می گردد. اما اگر دچار عفونت یا التهاب شدید شود باید تحت درمان پزشکی قرار گیرد.
برای درمان و پیشگیری از بروز و بازگشت کیست مویی اقداماتی مانند استفاده از مرطوب کننده بعد از اصلاح مو، اصلاح مو در جهت مناسب، لایه برداری قبل از اصلاح، ایجاد فاصله زمانی بیشتر بین زمان های اصلاح مو و لبزر موهای زائد می توانند بسیار موثر باشند. برای درمان کیست مویی راهی جز تخلیه و درناژ اصولی آن توسط جراح وجود ندارد. دیگر روش های درمان از جمله درمان دارویی، گیاهی یا سنتی کیست مویی صرفا جهت کاهش علائم بیماری یا پیشگیری از بروز مجدد کیست مویی کاربرد دارند.
یکی از بهترین روش های درمان کیست مویی و عمل جراحی کیست مویی روش درناژ و جراحی آن با لیزر کیست مویی توسط متخصص جراحی باتجربه در این زمینه می باشد.
تفاوت جوش و کیست مویی از لحاظ ظاهری
واقعیت این است که از لحاظ ظاهری تشخیص تفاوت جوش با کیست مویی می تواند برای افراد عادی مشکل باشد. در برخی موارد با بررسی دقیق می توان موی موجود در کیست را مشاهده نمود که تایید کننده کیست مویی است. البته در پوست سفید در اغلب موارد می توان التهاب و قرمزی را در محل ایجاد کیست مویی مشاهده کرد. در صورت عفونی شدن کیست مویی می تواند دردناک باشد.
یکی دیگر از نشانه های ظاهری کیست مویی وجود سوراخ های ریز یا درشت در ناحیه است. کیست مویی بسیار عمقی تر از جوش های پوستی ایجاد می شود. کیست مویی اگر مزمن شود ممکن است فیستوله شود. یعنی از نقطه ای کمی دورتر از محل کیست سوراخی سر باز می کند که به شکل کانالی زیر پوستی به محل کیست متصل است.
دیگر بیماری های مشابه
کیست های اپیدرموئید نیز بسیار شایع هستند. و ممکن است با کیست مویی یا جوش های پوستی اشتباه گرفته شوند. این کیسه های کوچک درموئید زیر پوست تشکیل می شوند و با سلول های مرده پوست پر می شوند. آنها معمولا در صورت، گردن و تنه یافت می شوند. کیست های اپیدرموئید معمولاً در بزرگسالان شایع تر از کودکان هستند.
همچنین استاتوسیستوم ها کیست های غیر سرطانی هستند که در وضعیت پوستی مالتی پلکس استئاتوسیستوما دیده می شوند. رشد از غدد چربی شروع می شود که مسئول ترشح ماده روغنی سبوم هستند. معمولاً ابتدا در سنین نوجوانی ظاهر می شوند و بر روی تنه، گردن، بازوها و قسمت بالایی پا ظاهر می شوند.
نوع دیگری از این بیماری های مشابه کیست مویی Eruptive vellus می باشد. این کیست های مویی نادر هستند. آنها در اطراف ریشه موهای زائد ایجاد می شوند و اغلب در کودکان، نوجوانان یا بزرگسالان جوان دیده می شوند. این کیست ها روی سینه، اندام ها و شکم به صورت پاپول های قهوه ای مایل به قرمز به قطر حدود ۱ تا ۴ میلی متر ظاهر می شوند.
بیماری مشابه دیگر فولیکولیت است. این بیماری ناشی از عفونت فولیکول های مو است و می تواند در هر نقطه از پوست یا پوست سر ایجاد شود. به نظر می رسد که فولیکولیت آکنه یا جوش است. علائم آن شامل خارش یا کمی درد می باشد. فولیکولیت می تواند در مناطقی که اصلاح می کنید، اپیلاسیون، کندن مو یا اصطکاک ایجاد شود. گاهی اوقات یک وان آب گرم کثیف یا برس شستشو علت می شود.
Pseudofolliculitis barbae یک بیماری پوستی شایع است که ناحیه ریش را تحت تاثیر قرار می دهد. این بیماری در 60 درصد افراد با پوست تیره رخ می دهد و زمانی اتفاق می افتد که موهای تراشیده شده رشد می کنند و به داخل پوست بر می گردند و بدون ایجاد کیسه یا جدار کیست مویی فقط باعث التهاب پوست می شوند.
کیست تری کیلم (کیست پیلار) یکی دیگر از بیماری های شایع پوستی است. این کیست ها در ریشه مو ایجاد می شوند و معمولاً در پوست سر یافت می شوند. آنها معمولا در زنان میانسال تشخیص داده می شوند.
مورد دیگر آبسه در ناحیه کیست مویی است. این بیماری ممکن است همزمان با کیست مویی یا به تنهایی رخ دهد. تفاوت آبسه با کیست مویی در این است که آبسه مملو از چرک است و از جدار کیست و لانه گزینی مو خبری نیست.
جمع بندی
تفاوت جوش و کیست مویی عمدتا مربوط به عوامل ایجاد کننده آنها است. در کیست مویی با برگشت و رشد مو در زیر پوست یک ضایعه جوش مانند ایجاد می گردد که عمدتا همراه با التهاب و قرمزی پوست است. جوش های پوستی بیشتر بعد از اصلاح مو ظاهر می شوند و در بیشتر موارد خود به خود از بین می روند. جوش حاصل بسته شدن منافذ چربی پوست با سلولهای مرده، باکتری ها و چربی است. اما برای درمان کیست مویی لازم است جدار آن کاملا جراحی و تخلیه شود. بهترین عمل جراحی کیست مویی نیز با لیزر انجام می شود.