جراحی کولوستومی و ایلئوستومی برای ایجاد استومای روده ای (intestinal stoma) به کار می روند. استوما، حفره ای است که در شکم ایجاد می شود و روده به آن متصل می گردد. در نتیجه مواد زائد (مدفوع) به جای دفع از طریق مقعد از استومای ایجاد شده بر روی شکم دفع می شوند. دلایل مختلفی برای ایجاد استوما از طریق جراحی کولوستومی و ایلئوستومی وجود دارد که در ادامه به آنها خواهیم پرداخت و تفاوت کولوستومی و ایلئوستومی را نیز بررسی می کنیم.
جراحی کولوستومی و ایلئوستومی چیست؟
همانطور که در بالا گفتیم هدف جراحی کولوستومی و ایلئوستومی مشترک است و آن ایجاد استومای روده ای می باشد. با این وجود کولوستومی و ایلئوستومی دقیقا یکسان نیستند و تفاوتهایی با هم دارند.
استوما برای جراحی کولوستومی و ایلئوستومی
در جراحی کولوستومی دستگاه گوارش در ناحیه روده بزرگ برش می خورد و به استوما متصل می شود. اما در جراحی ایلئوستومی ناحیه ایلئوم روده کوچک برش خورده و به قسمت قدامی شکم متصل می گردد. انواع مختلفی از کولوستومی وجود دارد، مانند کولوستومی دو لوله ای، کلستومی لوپ و کولوستومی انتهایی. کولوستومی سیگموئید و کولوستومی عرضی معمول ترین نوع کولوستومی هستند.
دلایل انجام جراحی کولوستومی و ایلئوستومی
در حال حاضر ایجاد استومای روده ای از طریق جراحی کولوستومی و ایلئوستومی یکی از روش های هم اورژانسی و هم انتخابی است که برای کنترل و مدیریت طیفی از بیماری های دستگاه گوارش مورد استفاده قرار می گیرند. برای مثال سالانه بیش از 130000 استومای روده ای در ایالات متحده برای درمان بیماری هایی مانند سرطان کولورکتال، بیماری های التهابی روده، آسیب ناشی از تشعشع، دیورتیکولیت کولون، بی اختیاری مدفوع و … انجام می شود.
بی اختیاری مدفوع غالبا در اثر آسیب جدی به عضله اسفنکتر مقعدی ایجاد می شود. بیماری هایی مانند فیستول، شقاق و هموروئید در صورت عدم درمان یا درمان دیر هنگام می توانند منجر به بی اختیاری مدفوع گردند.
عوارض جراحی کولوستومی و ایلئوستومی
10 تا 70 درصد از بیماران تحت جراحی کولوستومی و ایلئوستومی ممکن است دچار عوارض مرتبط با ایجاد استوما شوند. عوارض استوما را می توان به عوارض زود هنگام یا اولیه (مانند تحریک پوستی و هماتوم) و عوارض دیر هنگام (مانند پرولاپس استوما و فتق پاراستومال) طبقه بندی کرد. شایع ترین عوارض استومای روده ای شامل موارد زیر می شوند:
- پرولاپس استوما
- تنگی استومی
- فتق پاراستومال
- تحریک پوستی
- انسداد
- ایسکمی
- عدم تعادل مایعات و الکترولیت ها
- خونریزی
- فیستول
برخی از تحقیقات نشان می دهند که به طور کلی زمان بهبودی و عوارض اولیه کولوستومی کمتر از ایلئوستومی است.
مراحل جراحی کولوستومی و ایلئوستومی
انجام جراحی کولوستومی و ایلئوستومی دارای مراحل زیر است:
آماده سازی قبل از عمل
این مرحله شامل مواردی چون آموزش بیمار، حمایت روانی، تنظیم متابولیت بدن بیمار، تجویز آنتی بیوتیک برای کاهش بار میکروبی روده (کاهش خطر عفونت در محل عمل)، تعیین محل ایجاد استوما و … می گردد.
انجام جراحی
به طور خلاصه برای انجام جراحی کولوستومی و ایلئوستومی ابتدا قسمتی از پوست به قطر 2.5 تا 3 سانتیمتر جدا می شود. سپس یک برش صلیبی برای دسترسی به حفره شکمی ایجاد می گردد. با توجه به نوع جراحی، روده در محل مورد نظر برش داده می شود و قسمت انتهایی آن به حفره ایجاد شده در روی شکم بخیه می گردد. البته عمل به همین سادگی نیست و شامل تکنیک هایی مختلفی برای زنده نگه داشتن و افزایش عملکرد استومای ایجاد شده، پیوند عروق خونی و … نیز می شود.
بعد از جراحی
بعد از جراحی کولوستومی و ایلئوستومی بیمار باید چندین روز در بیمارستان بستری گردد. در 1 تا 2 روز اول فقط مایعات شفاف به بیمار داده می شود. سپس به تدریج بیمار بیمار می تواند غذا مصرف نماید. محل استوما معمولاً بلافاصله پس از جراحی متورم می گردد. استوما نرم، مرطوب و به رنگ صورتی متمایل به قرمز است که بسیار شبیه پوشش دهان می باشد.
انواع جراحی کولوستومی و ایلئوستومی
جراحی کولوستومی و ایلئوستومی بر حسب محل برش روده و تکنیک های که برای ایجاد استوما به کار گرفته می شوند دارای انواع مختلفی هستند که برخی از آنها در بالا آورده شد. اما از لحاظ هدف ایجاد استوما در بیمار، به دو نوع موقت و دائمی تقسیم می شوند.
هدف از ایجاد استومای موقت انحراف موقتی محتویات روده به منظور امکان درمان برخی از بیماری های روده ای مانند سرطان است. بعد از درمان بیماری مورد نظر استوما بسته شده و روده دوباره به محل اولیه خود بخیه زده می شود. اما در استومای دائمی فرد بخشی از دستگاه گوارش خود را از دست می دهد و باید بقیه زندگی خود را با استوما سر کند.
کیسه کولوستومی و ایلئوستومی
بعد از جراحی کولوستومی و ایلئوستومی بیمار باید از یک کیسه مخصوص برای جمع آوری مواد زائد که از طریق استوما دفع می شوند استفاده نماید. کیسه کولوستومی کاملا ضد بو است حتی در صورت پر شدن از مدفوع بو را انتشار نمی دهد.