احساس گیر کردن مدفوع در مقعد یا انتهای روده یکی از مشکلات شایع گوارشی است. بسیاری از افراد حتی با داشتن مدفوع نرم یا شل نیز دچار این مشکل می‌شوند. فرد حس می‌کند مدفوع در انتهای روده گیر کرده و تنها با زور زدن شدید یا فشار دستی خارج می‌شود.
این عارضه می‌تواند به‌صورت موقت و ناشی از رژیم غذایی یا کم‌آبی بدن باشد، اما گاهی ریشه‌ی جدی‌تری مانند اختلال عملکرد عضلات کف لگن یا بیماری‌های ساختاری دارد.
علت گیر کردن مدفوع
تمام علل گیر کردن مدفوع در مقعد و یا احساس دفع ناکامل را در اینجا می خوانید:
یبوست ساده
یبوست شایع‌ترین علت گیر کردن مدفوع است. باقی‌ماندن مدفوع در روده باعث جذب آب و سفت‌شدن آن می‌شود. کمبود فیبر، کم‌نوشیدن آب، بی‌تحرکی و مصرف برخی داروها نقش مهمی در این زمینه دارند.
هموروئید و شقاق مقعد
بواسیر و شقاق دفع را دردناک می کنند. در این حالت بیمار ناخودآگاه عضلات خود را منقبض کرده و همین موضوع مانع خروج مدفوع می‌شود. هموروئید معمولا با احساس توده و حتی بیرون زدگی های مقعدی شناخته می شود. اما شقاق با احساس تنگی مقعد و زخم و سوزش در این ناحیه شناخته می شود. برخی از بیماران مبتلا به هموروئید و شقاق مقعدی با علائم خونریزی نیز مواجه می شوند.
تنگی یا توده‌های رکتوم
وجود تنگی مقعدی یا توده‌هایی مثل پولیپ و سرطان می‌تواند مسیر خروج مدفوع را مسدود کند. این موارد معمولاً با خونریزی غیرعادی یا تغییر در اجابت مزاج همراه هستند.
پرولاپس رکتوم
لغزش بخشی از راست‌روده به سمت پایین می‌تواند مانع خروج طبیعی مدفوع شود و حس انسداد ایجاد کند. این عارضه بسیار مشهود است و بیمار با مشاهده بخشی از روده که به بیرون مقعد کشیده شده است متوجه بیماری خود می شود. بافت بیرون زده از مقعد با بواسیر بیرون زده متفاوت است. بواسیر به رنگ تیره تر اما بافت رکتوم هم رنگ پوست اطراف خود می باشد.
دیس سینرژی کف لگن (دیس فاگیا دفعی)
یکی از علل کمتر شناخته شده اما مهم، اختلال عملکرد عضلات کف لگن است. در شرایط طبیعی هنگام دفع، شکم منقبض و اسفنکتر مقعد شل می‌شود. در دیس‌سینرژی، این هماهنگی از بین می‌رود و حتی مدفوع نرم نیز گیر می‌کند. اغلب بیماران متوجه این اختلال نمی شوند و با آزمایش ها و ویزیت های متعدد متخصص به این نتیجه می رسد که بیمار دچار دیس سینرژی دفعی است.
علائم گیر کردن مدفوع
علائم گیر کردن مدفوع یا احساس دفع ناکامل به شرح زیر است:
- احساس تخلیه ناقص پس از اجابت مزاج
- نیاز به زور زدن زیاد
- خروج مدفوع تنها با کمک دست یا انگشت
- درد یا سوزش در ناحیه مقعد
- خونریزی خفیف
- نفخ و پری شکمی
تشخیص مشکل گیر کردن مدفوع
- آزمایش خون و مدفوع
- کالپروتکتین مدفوع برای افتراق یبوست عملکردی از بیماری‌های التهابی
- کولونوسکوپی برای رد ضایعات جدی
- مانومتری آنورکتال برای بررسی دیس‌سینرژی کف لگن
- دیفکوگرافی یا MRI لگن برای تشخیص پرولاپس یا انسداد عملکردی
درمان گیر کردن مدفوع
بعد از تشخیص علت بیماری نوبت به انتخاب درمان صحیح و کارآمد می رسد. درمان گیر کردن مدفوع در مقعد بر اساس علت بیماری به شرح زیر است:
تغییر سبک زندگی
تغییر سبک زندگی برای تمام بیماران با هر علتی ضروری است. این عادات صحیح باعث می شود که نه تنها به درمان شما کمک شود بلکه از عود بیماری های گوارشی نیز جلوگیری می کند.
- مصرف فیبر کافی (سبزیجات، میوه‌ها، غلات کامل)
- نوشیدن ۶ تا ۸ لیوان آب در روز
- فعالیت بدنی منظم
- دفع در زمان مناسب و پرهیز از به‌تعویق انداختن آن
داروهای مؤثر
درمان دارویی و غیر جراحی گیر کردن مدفوع به شرح زیر است:
- ملین‌های حجیم‌کننده مثل پسیلیوم
- ملین‌های اسموتیک مانند لاکتولوز
- نرم‌کننده‌های مدفوع
- شیاف یا تنقیه در موارد شدید
درمان بیماری‌های همراه
گاها با رفع بیماری های شایع نشیمنگاه مثل هموروئید و شقاق مشکل رفع می شود و فقط باید مراقب باشید که یبوست و اسهال مزمن نداشته باشید.
- درمان هموروئید و شقاق با روش‌های دارویی، جراحی یا لیزری
- جراحی در صورت وجود تنگی یا پرولاپس شدید
درمان دیس سینرژی کف لگن
بیمارانی که با رفع یبوست، درمان هموروئید و شقاق و دیگر بیماری های مقعد همچنان احساس دفع ناقص یا گیر کردن مدفوع در مقعد را دارند لازم است برای روش های درمانی زیر اقدام کنند.
- بیوفیدبک تراپی برای آموزش هماهنگی عضلات کف لگن
- فیزیوتراپی کف لگن جهت ریلکس‌کردن عضلات
- درمان با لیزر کم توان: روشی نوین و بدون درد.
دکتر زهرا سعادتی، متخصص جراحی و لیزر، با بهره‌گیری از فناوری لیزر کم توان این مشکل را به‌صورت سرپایی و بدون کوچک‌ترین درد در مطب درمان می‌کنند. این روش غیرتهاجمی و ایمن بوده و برای بیمارانی که به درمان‌های معمول پاسخ نداده‌اند گزینه‌ای مؤثر محسوب می‌شود.
عوارض بی‌توجهی به مشکل
اگر دفع ناقص و احساس گیر کردن مدفوع در مقعد را نادیده بگیرید و برای درمان اقدام نکنید به عوارض زیر دچار خواهید شد:
- هموروئید مزمن
- شقاق مقعد
- افتادگی رکتوم
- بی‌اختیاری مدفوع در طولانی‌مدت
- کاهش کیفیت زندگی و اضطراب مداوم
راه‌های پیشگیری از گیر کردن مدفوع
پس از درمان به نکات زیر توجه کنید تا مجدد دچار عارضه گیر کردن مدفوع نشوید:
- مصرف روزانه فیبر و مایعات کافی
- ایجاد عادت منظم برای اجابت مزاج (به‌ویژه صبح‌ها پس از صبحانه)
- پرهیز از نشستن طولانی در دستشویی
- ورزش‌های منظم مانند پیاده‌روی و یوگا
- انجام تمرین‌های کف لگن برای بهبود هماهنگی عضلات
جمع‌بندی
گیر کردن مدفوع مشکلی شایع است که می‌تواند ناشی از یبوست ساده یا اختلالات جدی‌تر مانند دیس‌سینرژی کف لگن باشد. تشخیص دقیق نیازمند مراجعه به متخصص و انجام بررسی‌های لازم است.
خوشبختانه روش‌های درمانی متنوعی از اصلاح رژیم غذایی گرفته تا بیوفیدبک و فناوری‌های نوین مانند لیزر کم توان در دسترس هستند. با مراجعه به پزشک متخصص و درمان مناسب، اکثر بیماران بهبود یافته و زندگی روزمره خود را بدون نگرانی ادامه می‌دهند.
