درمان یبوست و پاکسازی روده

یبوست یکی از شایعترین بیماریهای دستگاه گوارش است و اکثر افراد در طول زندگی خود حداقل یکبار به این بیماری مبتلا می شوند. با این حال، برای یک چهارم مردم این بیماری یک مزاحمت جزئی است و نیازی به درمان یبوست به طور جدی ندارند. درمان سریع یبوست استفاده از شربت ملین می باشد. اما، یبوست همچنین می تواند مزمن و شدید باشد و تاثیرنامطلوبی بر کیفیت زندگی بیماران بگذارد.

بسیاری از بیماران در سکوت رنج می برند و سعی می کنند خود درمانی کنند با این حال روشهای متنوعی برای درمان یبوست وجود دارد که با توجه به نوع یبوست می تواند کمک کننده باشد. برخی بیماران نیز ممکن است در حدی دچار یبوست باشند که نتوانند اجابت مزاج را به طور روزانه انجام دهند. این گروه از بیماران که روزهای متوالی است عمل دفع مدفوع نداشته اند نیازمند پاکسازی روده و تنقیه می باشند.

دانستن تفاوت بین انواع یبوست مهم است، زیرا تعیین کننده استراتژی مناسب برای مدیریت و درمان یبوست و پاکسازی روده است. یبوست بر اساس علت بروز آن به دو دسته اولیه و ثانویه تقسیم بندی می شود که رویکرد های درمانی متفاوتی دارند. با درمان یبوست و پاکسازی روده از بروز بیماری های هموروئید و شقاق جلوگیری کنید.

یبوست اولیه چیست ( primary constipation )

نوع اولیه یبوست که به آن یبوست ایدیوپاتیک نیز می گویند از نقص ذاتی عملکرد روده بزرگ یا سوء عملکرد فرآیند اجابت مزاج ناشی می شود. اگر بیمار سابقه هیچ گونه بیماری زمینه ای دیگری نداشته باشد و هیچ دلیل آشکار یا مشخصی برای یبوست وجود نداشته باشد آن را یبوست اولیه می نامند که با توجه به پاتوفیزیولوژی، می تواند به سه نوع اختلال اجابت مزاج عملکردی، یبوست با کندی عبور (STC)  و سندرم روده تحریک پذیر با یبوست غالب IBS-C) ) تقسیم بندی شود.

درمان یبوست اولیه اغلب با مکمل های فیبر و یا ملین ها شروع می شود. اگر درمان یبوست موفقیت آمیز باشد، به طور کلی دیگر به هیچ اقدام بعدی نیازی نیست.

تشخیص یبوست اولیه معمولا با مشاهده مدفوع تکه تکه یا باریک انجام می شود. مدفوع سخت و خشک نیز نشانه شروع یبوست است.

روش های درمان یبوست اولیه و پاکسازی روده

تحرک و فعالیت بدنی

سطح پایین فعالیت بدنی با یبوست مزمن مرتبط است. تحقیقات نشان داده که ورزش کردن با شدت متوسط ​​تا شدید (20-60 دقیقه، 3-5 روز در هفته) باعث بهبود علائم و کیفیت زندگی در بیماران مبتلا به یبوست اولیه می شود. همچنین حرکات دودی روده ای با دویدن بیشتر می شود.

رژیم غذایی حاوی فیبر

غذاهای سرشار از فیبر اولین راهکار برای مدیریت و درمان یبوست خفیف تا متوسط است زیرا علاوه بر اینکه اجرای آن آسان است، هزینه کمی دارد و عوارض جانبی خاصی هم ندارد. انواع مواد غذایی فیبر دار شامل مواد نشاسته ای، جو دوسر، سبوس گندم، میوه ها و سبزیجات می باشند.

در بیمارانی که دچار کندی حرکات روده یا اختلالات مدفوع و یبوست شدید هستند، توصیه می شود قبل از شروع افزایش فیبر در رژیم غذایی، برای جلوگیری از گرفتگی و درد شکم ملین های اسمزی استفاده کنند. غذای حاوی فیبر بالا به پاکسازی اولیه روده نیز کمک می کند.

مکمل های فیبری

مصرف مکمل های فیبر خوراکی که باعث افزایش حجم و نرم شدن مدفوع می شوند نیز یکی دیگر از روش های درمان یبوست است. مکمل های فیبر شامل پسیلیوم، پلی کربوپیل کلسیم، متیل سلولوز و سبوس هستند. هنگام استفاده از این مکملهای غذایی، مایعات کافی مصرف شود.

نمک های منیزیم

به دلیل قیمت پایین و در دسترس بودن، برای یبوست خفیف تا متوسط ​​بسیار مورد استفاده قرار می گیرند. نمکهای منیزیم به عنوان داروی ضد اسید و ملین (تری سیلیکات منیزیم، هیدروکسید منیزیم) و یا معمولاً در ترکیب با نمک آلومینیوم ) هیدروکسید آلومینیوم ( استفاده می شوند.

هیدروکسید منیزیم منجر به افزایش قابل توجهی در حرکات روده، نرم شدن قوام مدفوع و درمان یبوست و پاکسازی روده می شود. شربت موسوم به آلومینیوم ام جی اس علاوه بر ترکیبات هیدروکسید منیزیوم و هیدروکسید آلومینیوم حاوی سایمتیکون نیز می باشد که داروی برطرف کننده نفخ و گاز معده است.

با اینحال بیماران مبتلا به نارسایی کلیوی و یا بیماری عصبی عضلانی باید با احتیاط و تحت نظر پزشک از این دسته داروهای منیزیم دار استفاده کنند زیرا احتمال بروز عوارض هایپر منیزیمی (افزایش منیزیوم در جریان خون) در آنها وجود دارد.

کربوهیدرات های غیر قابل جذب

کربوهیدرات های غیر قابل جذب مانند سوربیتول و لاکتولوز که جزو ملین های هایپر اسمولار (افزایش دهنده خاصیت جذب آب از بافت های اطراف به داخل روده) هستند، بدون تغییر و بدون اینکه هضم شوند از کولون عبور می کنند و توسط باکتری های روده بزرگ به اسیدهای لاکتیک، استیک و فرمیک متابولیزه می شوند و دی اکسید کربن آزاد می کنند.

این اسیدهای آلی با وزن مولکولی کم، مایع داخل روده را از نظر اسمزی افزایش می دهند که همین به نوبه خود باعث نرم شدن مدفوع و درمان یبوست می شود.

پاکسازی روده با روش تنقیه

برخی بیماران مبتلا به یبوست مزمن ممکن است چند روز متوالی موفق به دفع مدفوع نشوند. در این وضعیت بیمار نباید برای دفع مدفوع زور بزند و بهتر است از روش تنقیه برای پاکسازی روده کمک بگیرد. در روش تنقیه از یک پرستار یا بهیار باتجربه کمک بگیرید تا به بافت روده و مقعد آسیبی وارد نشود. بعد از تنقیه نیز مراقبت های لازم جهت جلوگیری و درمان یبوست را انجام دهید.

در صورتی که بیمار بیش از اندازه برای عمل دفع زور بزند با خارج شدن مدفوع سخت معمولا دچار زخم و شقاق مقعد می شود. در برخی مواقع دیده شده که التهاب مقعدی بعد از یک اجابت مزاج سخت بروز می کند و آبسه مقعدی نیز بروز می کند. تنقیه یا انما از بروز این بیماری ها جلوگیری می کند. دقت کنید که انجام انما به دفعات و به طور غیر اصولی عوارضی را به دنبال دارد. بنابراین از این روش بدون مشورت پزشک و متخصص استفاده نکنید.

ارتباط منیزیم با یبوست

کمبود منیزیم می‌تواند یکی از عوامل مؤثر در بروز یبوست باشد. منیزیم نقش مهمی در تنظیم عملکرد عضلات و اعصاب، از جمله عضلات روده ‌ها دارد. این ماده معدنی به جذب آب در روده کمک می‌کند و باعث تسهیل حرکت مدفوع در دستگاه گوارش می‌شود.

نقش منیزیم در جلوگیری از یبوست:

• تسهیل حرکت روده‌ها: منیزیم به عنوان یک الکترولیت، باعث تحریک حرکات پریستالتیک (حرکات موجی شکل روده که مدفوع را به جلو حرکت می‌دهد) می‌ شود. کاهش منیزیم می ‌تواند این حرکات را کند و منجر به یبوست شود.
• جذب آب: منیزیم به جذب آب در روده کمک می‌کند، که این امر باعث نرم ‌تر شدن مدفوع می‌ شود و از یبوست جلوگیری می‌کند.

علل کمبود منیزیم:

• رژیم غذایی نامناسب: مصرف کم غذاهای غنی از منیزیم مانند سبزیجات برگ سبز، مغزها، دانه‌ ها و غلات کامل.
•  بیماری‌ های گوارشی: برخی از بیماری ‌ها مانند بیماری کرون، سلیاک، و سندروم روده تحریک‌پذیر (IBS) می‌توانند جذب منیزیم را کاهش دهند.
• مصرف برخی داروها: داروهایی مانند دیورتیک ‌ها (مدرها)، آنتی‌ بیوتیک ‌ها و داروهای مهارکننده پمپ پروتون (PPIs) می‌ توانند منجر به کمبود منیزیم شوند.

راهکارها:

• افزایش مصرف مواد غذایی حاوی منیزیم: مصرف بیشتر غذاهای غنی از منیزیم مانند اسفناج، بادام، دانه کدو تنبل، و لوبیا می‌تواند به بهبود یبوست کمک کند.
• مکمل‌ های منیزیم: در برخی موارد، پزشک ممکن است مصرف مکمل‌های منیزیم را توصیه کند، به ویژه اگر کمبود منیزیم به شدت مشهود باشد.
• مصرف آب کافی: همراه با افزایش منیزیم، مصرف آب کافی نیز اهمیت دارد تا مدفوع نرم ‌تر شود و راحت ‌تر دفع گردد. اگر یبوست شما ادامه‌ دار یا شدید است، بهتر است با پزشک مشورت کنید تا علت اصلی آن مشخص شود و درمان مناسب توصیه شود.

 

درمان یبوست در کودکان

برخی کودکان ممکن است به درمان های اولیه ذکر شده در بالا جواب ندهند. بروز هموروئید در کودکان و شقاق در کودکان بر اثر یبوست درمان نشده بسیار شایع است. در یک مطالعه که از سال 78 تا 86 بر روی کودکان دچار یبوست مزمن انجام شده است نتایج امیدبخشی حاصل شده است. این کودکان تحت نظر متخصص اطفال کلیه درمان های مربوط به تغییر رژیم غذایی، مصرف ملین، بیوفیدبک و رفتار درمانی را گذرانده بودند و در نهایت به درمان یبوست دست نیافته بودند.

درمان نهایی یبوست که برای این کودکان در نظر گرفته شد یک روش جراحی موسوم به  آنورکتال ميکتومي بود. بعد از انجام این جراحی برای 54 کودک بین 2 تا 12 سال حدود 65 درصد با تغییر رژیم غذایی به درمان یبوست دست یافتند. بنابراین بیش از نیمی از کودکان با يبوست مزمن مقاوم به درمان هاي رايج از این روش جراحی سود می برند. 35 درصد باقی مانده نیز با روش های تکمیلی پیشرفته تر مثل تنقیه و بیوفیدبک می توانند از جراحی آنورکتال میکتومی سود ببرند.

لینک مقاله : درمان يبوست مزمن ايديوپاتيک اطفال با ميکتومي آنورکتال

سوالات متداول درمان یبوست و پاکسازی روده

1-مکمل غذایی مناسب برای درمان یبوست و پاکسازی روده چیست؟

پروبیوتیک ها به عنوان میکروارگانیسم های زنده هستند که می توانند باعث افزایش دفعات دفع و قوام مدفوع شوند و در درمان یبوست و پاکسازی روده موثر می باشند. اما در موارد یبوست مزمن و شدید، پروبیوتیک ها را باید همزمان با سایر مکمل های فیبر و دارو مصرف کرد.

2-روش های جراحی برای درمان یبوست در چه صورت انجام می شود؟

برای بیماران مبتلا به یبوست شدید و مزمن که مقاوم به درمان هستند و با هیچ روش درمانی دیگری یبوست آنها برطرف نمی شود خارج کردن قسمتهایی از روده بزرگ انجام می شود. برای مثال عمل کولکتومی و عمل جراحی لاپاراسكوپی می تواند مفید باشد.

3-یبوست ثانویه چیست؟

یبوست ثانویه به دلیل سایر بیماریهای زمینه ای مانند بیماری های عصبی، متابولیکی و غدد درون ریز اتفاق می افتد و همچنین برخی از دارو ها نیز باعث بروز یبوست ثانویه می شوند.

4-چه داروهایی باعث بروز یبوست ثانویه می شوند؟

داروهای ضد تشنج صرع، داروهای ادرار آور، ضد فشار خون، ضد افسردگی، مکمل های آهن، داروهای مسدود کننده کانال کلسیم و سایر داروهای قلبی، داروهای مورفین، کدئین و سایر داروهای ضد درد، برخی از آنتی اسیدها و برخی از داروهای سرماخوردگی و سرفه که حاوی دکسترومتورفان هستند.

5-برای درمان یبوست در نوزاد از چه روش هایی استفاده می شود؟

ملین ها برای برطرف کردن یبوست در نوزادان مفید هستند اما با توجه به اینکه تعریف یبوست در نوزادان با بزرگسالان متفاوت است باید با مشورت پزشک از داروهای ضد یبوست برای نوزاد استفاده کنید. افزایش آب مصرفی نوزاد نیز از اصول اولیه درمان یبوست نوزادان است.

6-بهترین درمان یبوست در دوران بارداری چیست؟

یبوست یکی از شایعترین مشکلات در مادران باردار است اما همیشه درمان های خانگی و افزایش فیبر در رژیم غذایی بی خطر ترین راه برای برطرف کردن آن می باشد. شربت منیزیم می تواند در صورت تجویز پزشک و با احتیاط مصرف شود.

7-آیا یبوست به روده آسیب میزند؟

یبوست خفیف و اولیه اگر به موقع پی گیری شود آسیبی به بافت روده و مقعد نمی رساند. اما اگر یبوست مزمن شود بیمار دچار هموروئید، شقاق ، فیستول و بی اختیاری و نشت مدفوع می شود.