پرولاپس رکتوم یا افتادگی روده یکی از مشکلات کمتر شایع دستگاه گوارش است که بیشتر در بزرگسالان مشاهده می شود. این وضعیت با گذشت زمان بدتر می‌گردد و نیاز به درمان پزشکی دارد. از هر 1000 نفر 2.5 نفر به این بیماری مبتلا می شوند و علت دقیق آن هنوز مشخص نشده است.
ما در این مقاله سعی داریم به جنبه های مختلف پرولاپس رکتوم از جمله علائم، دلایل بروز و نحوه تشخیص و درمان بپردازیم.
پرولاپس رکتوم یا افتادگی روده چیست؟
رکتوم و مقعد دو قسمت انتهایی روده بزرگ را تشکیل می دهند. اندازه رکتوم حدود 15 سانتیمتر است و در قسمت بالایی مقعد قرار می‌گیرد. در پرولاپس رکتوم یا افتادگی روده، رکتوم از جای خود حرکت کرده و وارد مقعد می شود. در حالت شدید و پیشرفته این بیماری، رکتوم از مقعد خارج می‌گردد و بیمار باید آن را به داخل برگرداند.
دلایل بروز پرولاپس رکتوم
به طور کلی در پرولاپس رکتوم عضلات و بافت های نگهدارنده رکتوم به دلایل مختلف کارایی خود را از دست می دهند و نمی توانند رکتوم را در جای خود نگه دارند. دلایل مختلفی برای این موضع ذکر شده است از جمله: مبتلا بودن به اسهال مزمن، داشتن یبوست، ژنتیک مستعد، دفع مدفوع با زور، ضعیف شدن عضلات کف لگن، بیماری دیسک در قسمت پایین کمر، بارداری و غیره.
با اینکه این بیماری می تواند هرکسی را درگیر کند ولی شواهد نشان می دهند که در زنان مسن 6 برابر بیشتر از مردان رخ می دهد.
انواع پرولاپس رکتوم
پرولاپس رکتوم یا افتادگی روده، با توجه به شدت بروز به صورت زیر دسته بندی می شود:
پرولاپس داخلی: مشکل در این حالت خفیف است. رکتوم حرکت می کند اما نه در حدی که وارد مقعد شود. پرولاپس داخلی به پرولاپس ناقص نیز مشهور است.
افتادگی مخاط: در این حالت پوشش داخلی رکتوم وارد مقعد می‌گردد.
پرولاپس خارجی: در این وضعیت بخش زیادی از رکتوم از مقعد خارج می شود (هنگام دفع مدفوع). و گاها توسط بیمار با هموورئید اشتباه گرفته می شود.
نحوه تشخیص افتادگی روده
در مواردی که بیماری افتادگی روده بسیار پیشرفت کرده است (رکتوم از مقعد خارج می‌گردد) امکان تشخیص با معاینه فیزیکی وجود دارد. در این حالات پزشک از بیمار می‌خواهد عضلات ناحیه مقعد خود را شل و سفت کند تا ببیند رکتوم چقدر جابجا می شود.
در پرولاپس داخلی یا خفیف نیاز به آزمایشات پیشرفته تر مانند انواع عکس برداری (سونوگرافی، اشعه ایکس) و اندازه‌گیری فعالیت ماهیچه های مقعدی (مانومتری آنورکتال) می باشد. همچنین کولونوسکوپی و الکترومایوگرافی نیز برای تشخیص این بیماری به کار گرفته می شود. تشخیص افتراقی هموروئید از افتادگی روده توسط متخصص جراحی عمومی امکانپذیر است. درمان هموروئید با روش های درمانی افتادگی روده کاملا متفاوت است.
اگر پرولاپس رکتوم یا افتادگی روده درمان نشود
پرولاپس رکتوم یا افتادگی روده مانند یبوست خفیف تا متوسط نیست که بدون درمان پزشکی حرفه‌ای امکان بهبود خود به خودی را داشته باشد. افتادگی روده در کودکان و نوزادان با اصلاح رژیم غذایی و درمان های محافظه کارانه معمولا امکانپذیر است و در طی رشد کودک بهبود می یابد. اما اگر افتادگی روده در بزرگسالان درمان نشود به مرور زمان وخیم تر می‌گردد و می تواند عوارض زیر را در پی داشته باشد:
- آسیب دیدن جدی روده که منجر به بروز خونریزی و ایجاد اولسر، زخم و شقاق مقعد می گردد.
- حبس شدن رکتوم بعد از خروج از مقعد (در این حالت نمی‌توان رکتوم را با دست به داخل برگرداند).
- کاهش شدید یا قطع جریان خون به رکتوم
- از بین رفتن رکتوم به طور کامل
- بروز بی اختیاری گاز و مدفوع توام با یبوست که در 50 تا 75 درصد این بیماران گزارش شده است.
نحوه درمان پرولاپس رکتوم یا افتادگی روده
نوع درمان پرولاپس رکتوم یا افتادگی روده بر اساس چندین فاکتور مختلف تعیین می‌شود ازجمله: سن بیمار، شدت بیماری، وجود یا عدم وجود بیماری های همراه مانند افتادگی مثانه و به طور کلی درمان می‌تواند یکی از موارد زیر باشد:
تغییر سبک زندگی و تنظیم رژیم غذایی: در کودکان اغلب می‌توان با تنظیم رژیم غذایی (خوردن سبزیجات، میوه و مایعات زیاد) و انجام ورزش بیماری را درمان نمود.
فیکس کردن بافت: در مواردی که فقط بافت داخلی رکتوم دچار پرولاپس است می‌توان با استفاده از باندهای پلاستیکی بافت رونده را در جای خود ثابت کرد.
جراحی: برای درمان پرولاپس شدید رکتوم استفاده می شود.
درمان افتادگی روده با جراحی
نحوه انجام جراحی وابسته به وضعیت بیمار است. چندین تکنیک جراحی برای درمان افتادگی روده وجود دارد که هر کدام مزایای خود را دارند. جراحی و درمان افتادگی روده ممکن است با باز کردن شکم یا از طریق مقعد انجام شود.
یک عمل جراحی افتادگی روده شامل اتصال راست روده به استخوان مرکزی لگن (ساکروم) است. عمل دیگر برداشتن قسمت افتادگی راست روده و پیوستن مجدد به روده برای بازگرداندن عملکرد تقریباً طبیعی روده است. به این جراحی رکتوپکسی می گوییم رکتوپکسی 97% درصد موفقیت بلند مدت در رفع پرولاپس رکتوم دارد.
در برخی از بیماران دارای یبوست مزمن می توان بخش تنبل و یبوست زای روده را شناسایی و با جراحی رکتوپکسی بخشی از روده را برداشت. حذف بخش مشکل دار روده معمولا مشکلات یبوست و گوراش را بهبود می بخشد.
در میان این جراحی ها برای افراد مسن توصیه می شود که جراحی از راه مقعد را انجام دهند. زیرا تحمل جراحی باز از شکم برای این بیماران سخت خواهد بود و دوره نقاهت طولانی تر را دارد. جراحی های از مسیر مقعد شامل جراحی آلتمایر (Altemeier procedure) و دلورمه (Delorme procedure) می باشد.