التهاب مقعدی یا ورم مقعدی

دهانه مقعد در انتهای کانال مقعد قرار گرفته است و التهاب مقعدی یا ورم مقعدی در این ناحیه بروز می کند. در هنگام دفع که فشار رکتوم بیش از حد زیاد می شود، اسفنکتر داخلی مقعد شل می شود تا مدفوع بتواند از کانال مقعد و دهانه مقعدی عبور کرده، به خارج از بدن راه پیدا کند. این ناحیه از غدد، مجاری، رگ های خونی، مخاط، بافت ها و پایانه های عصبی (Terminal Ends)  تشکیل شده است و به همین علت نسبت به التهاب، درد، سوزش و سایر احساسات بسیار حساس است. بسته به علت ایجاد کننده، التهاب مقعدی می تواند باعث تورم، ایجاد احساس گرما، درد یا سوزش شدید (بخصوص بعد از عمل دفع) و حتی خونریزی و عفونت شود.

زمان مراجعه به پزشک برای التهاب و ورم مقعدی

التهاب مقعدی یا ورم مقعدی می تواند دلایل زیادی داشته باشد. خوشبختانه، اکثر آنها نگران کننده نیستند، اما برخی از آنها می توانند جدی باشند. در صورتی که التهاب مقعدی همراه با علائم زیر باشد، باید هرچه سریع تر به پزشک مراجعه کرد:

• خونریزی مستمر مقعدی، به خصوص اگر همراه با احساس سرگیجه یا سبکی سر باشد.
• درد شدید
• تب یا لرز
• وجود ترشحات مقعدی
• تغییر در حرکات روده

تشخیص علائم ایجاد کننده التهاب مقعدی

پزشک از طریق معاینه دیجیتال و یا از طریق بصری می تواند به وجود بیماری هایی مانند بواسیر یا هموروئید و حتی شقاق یا فیشر مقعدی پی ببرد. همورویید و فیستول هایی که از این راهها قابل تشخیص نیستند، می توانند به روش های زیر بررسی شوند:

آنوسکوپی (Anoscopy)

این وسیله لوله ای است که از انتهای آن نور ساطع می شود و به پزشک اجازه می دهد داخل مقعد و رکتوم را ببیند.

سیگموئیدوسکوپی انعطاف پذیر(sigmoidoscopy)

این روش با استفاده از یک لوله انعطاف پذیر مجهز به نور و دوربین، به پزشک اجازه می دهد تا از نزدیک روده و روده تحتانی را بررسی کند.

کولونوسکوپی (Colonoscopy)

کولونوسکوپ دارای یک لوله طولانی و انعطاف پذیر و مجهز به دوربین است و امکان مشاهده روده را فراهم می کند.

علل التهاب مقعد و شیوه های درمانی

8 مورد از علل اصلی التهاب مقعد یا ورم مقعدی و درمان های مناسب آنها بطور خلاصه در زیر ارائه شده است:

1.آنوزیت (Anusitis)

یکی از دلایل التهاب مقعد آنوزیت است. آنوزیت یک اختلال شایع و عبارت است از التهاب پوشش مقعد است. آنوزیت غالبا به جای بواسیر، اشتباه تشخیص داده می شود. علائم این بیماری شامل درد و ترشحات مرطوب و گاه خونین است. آنوزیت معمولاً به راههای زیر ایجاد می شود:

• مصرف رژیم غذایی اسیدی شامل قهوه و مرکبات
• فشار بر ناحیه مقعدی
• اسهال مزمن و بیش از حد

درمان آنوزیت

نوع درمان آنوزیت بستگی به علت اصلی دارد. اگر علت آن بیماری التهابی روده یا عفونت باشد، فرد به درمان پزشکی نیاز دارد. در غیر اینصورت، معمولا روش های زیر توصیه می شود:

• تغییر رژیم غذایی و حذف غذاهایی که باعث تحریک دستگاه گوارش می شود.
• مدیریت استرس
• سرد کردن منطقه التهاب با حوله پیچیده در اطراف یخ
• به کار بردن کرم های حاوی مواد بی حس کننده مانند کرم لیدوکائین (با تجویز پزشک)
• کرم هیدروکورتیزون برای کاهش تورم و التهاب مقعد (با تجویز پزشک)
• حمام گرم سیتز (warm sitz baths)، 2 تا 3 بار در روز، هر بار به مدت 20 دقیقه
• افزودن فیبر به رژیم غذایی ( 25 تا 35 گرم در روز)، با مصرف میوه ها و سبزیجات تازه، غلات سبوس دار و لوبیا
• استفاده از نرم کننده های مدفوع

2.بواسیر خارجی (External Hemorrhoid)

وقتی رگهای خونی مخاط مقعد و اطراف آن متورم شده باشند، به آن بواسیر یا هموروئید خارجی گفته می شود. بواسیر یک عارضه متداول است و گفته می شود که از هر 4 فرد بالغ،  3 نفر به نوعی از آن متاثر می شوند. بواسیر می تواند باعث التهاب مقعد شود و علل اصلی بروز آن عبارتند از:

• زور زدن هنگام عمل دفع
• رژیم غذایی کم فیبر
• اسهال یا یبوست مزمن

اگرچه، در اغلب مواقع بواسیر مشکل جدی ایجاد نمی کند و در هفته اول برطرف می شود، ولی در موارد شدید بیماری، بواسیر می تواند به صورت یک توده ظاهر شود، و ممکن است دردناک و همراه با خونریزی باشد. عوارض هموروئید را مطالعه کنید.

درمان بواسیر خارجی

بواسیر پیشرفته و طولانی مدت ممکن است نیاز به درمان های پزشکی مانند لیزر یا جراحی داشته باشد. در سایر موارد، راهکارهای زیر پیشنهاد می شود:

• پیروی از یک رژیم غذایی پر فیبر
• استفاده از توالت ایرانی یا پله توالت فرنگی
• استفاده از نرم کننده های مدفوع یا مکمل های فیبر بمنظور حجیم کردن مدفوع
• نوشیدن آب بیشتر
• استفاده از حمام های گرم یا حمام سیتز (sitz)، چند بار در روز
• خودداری از نشستن بیش از حد طولانی در توالت و روی سطح سخت

3.شقاق مقعد (Anal Fissure)

شقاق مقعدی یا فیشر آنورکتال یکی دیگر از دلایل شایع التهاب مقعد است و به پارگی و زخم پوست و مخاط مقعد گفته می شود. شقاق مقعد هم می تواند با بواسیر اشتباه شود و ناشی از دلایل زیر است:

• حرکات دشوار و توام با درد روده
• اسهال مزمن
• سندرم روده تحریک پذیر
• سفتی عضله اسفنکتر مقعد
• تومورها یا عفونتهای مقعد (البته به ندرت)
• خونریزی

درمان شقاق مقعد (Anal fissure)

در صورتی که شقاق مقعد پیشرفته باشد درمان آن با جراحی و با لیزر شقاق انجام می شود. برای درمان موارد معمولی شقاق مقعد نیز، همان راهکارهایی که در درمان آنوزیت و بواسیر گفته شد، به آرامش یافتن التهاب مقعد کمک می کند.

4.آبسه مقعدی (Anal Abscess)

آبسه مقعدی از دلایل دیگر بروز التهاب مقعد است که بیشتر، افراد سنین 20 تا 40 سال و مردان را درگیر می کند. آبسه مقعدی هنگامی ایجاد می شود که یک غده موجود در مقعد دچار گرفتگی و به دنبال آن، عفونت شود. علت ایجاد عفونت تهاجم باکتریها، مدفوع یا مواد خارجی از طریق ترکهای کوچک به درون توده است. تجمع چرک می تواند باعث ایجاد درد بسیار زیاد، تورم، تب و توده در دور تا دور مقعد شود. خطر بروز آبسه مقعدی در شرایط خاصی مانند کولیت، هموروئید و شقاق افزایش می یابد.

درمان آبسه مقعدی

موثرترین روش درمان آبسه مقعدی تخلیه به روش جراحی (Surgical drainage) است. برای آن دسته از بیمارانی که مبتلا به شرایط زمینه ای مانند دیابت هستند و نیز، افرادی که سیستم ایمنی سرکوب شده دارند توصیه آنتی بیوتیک ها می تواند مفید باشد. بهترین روش تخلیه آبسه با لیزر پرتوان دی اکسید کربن توسط متخصص جراحی و لیزر با تجربه است.

5.فیستول مقعد (َAnal Fistula)

فیستول تونلی است که درون مقعد تشکیل می شود و از طریق پوست روی باسن بیرون می زند و می تواند باعث التهاب مقعد شود. طبق اعلام مرکز پزشکی سوئد در سیاتل (Swedish Medical Center in Seattle)، نیمی از افرادی که به آبسه مقعد مبتلا شده اند دچار فیستول می شوند. علائم فیستول عبارتند از:

• التهاب مقعد
• درد و سوزش
• تورم
• خارش
• نشت مدفوع

درمان فیستول مقعدی

درمان اصلی فیستول مقعدی، جراحی است.  تونل فیستول های مقعدی را می توان توسط جراحی باز کرد و به هم بخیه کرد. کم عارضه ترین و بهترین روش درمان فیستول جراحی با لیزر پرتوان توسط متخصص جراحی و لیزر ماهر در این زمینه می باشد.

6.بیماری پری انال کرون (Perianal Crohn’s disease)

بیماری کرون یک بیماری ارثی است که باعث التهاب مزمن دستگاه گوارش می شود و بیشتر اوقات روده کوچک را متاثر می کند. اما می تواند بر کل دستگاه گوارش از جمله مقعد نیز تأثیر بگذارد. گزارشات اپیدمیولوژیک نشان می دهند که تا 43 درصد افراد مبتلا به بیماری کرون (Crohn’s) دارای علائم بیماری پری انال کرون نیز هستند. علائم این بیماری شامل شقاق مقعد و فیستول مقعدی است.

درمان بیماری پری انال کرون

درمان بیماری پری انال کرون اغلب چند وجهی است و می تواند شامل موارد زیر باشد:

1. درمانهای محافظه کارانه از جمله استفاده از یخ بطور دوره ای، نشستن در حمام گرم، و استفاده از داروهای ضد درد و ضد التهاب با نسخه پزشک
2. استفاده از داروهای تجویزی شامل آنتی بیوتیک ها، داروهای سرکوب سیستم ایمنی و داروهای بیولوژیک
3. عمل جراحی

7.سرطان مقعد (Anal cancer)

التهاب مقعد گاهی می تواند ناشی از سرطان مقعد باشد، اگرچه این بیماری بسیار نادر است . علائم بیماری مشابه علائم سایر اختلالات مقعد و شامل موارد زیر است:

• خونریزی مقعد
• خارش مقعد
• درد
• احساس پر بودن در ناحیه رکتوم
• ترشحات غیر طبیعی که مهمترین علامت محسوب می شود
• تغییرات در حرکات روده

درمان سرطان مقعد

پزشکان هنگام تصمیم گیری در مورد نحوه درمان سرطان مقعد ، فاکتورهای مختلفی از جمله نوع تومور، میزان گسترش آن در بدن، سن و سلامت کلی فرد را بررسی می کنند. یک برنامه درمانی برای سرطان مقعد ممکن است ترکیبی از شیمی درمانی ، پرتودرمانی و جراحی باشد.

8.رابطه جنسی مقعدی (Anal Intercourse)

اصطکاک ناشی از فعالیت جنسی در مقعد،  مخصوصا بعد از رابطه جنسی خشن مقعدی می تواند باعث تحریک بافت های حساس اطراف آن شود و ایجاد التهاب مقعد، تورم، ترشح  یا خونریزی کند.

درمان

از آنجا که رابطه جنسی مقعدی با خطر عفونت باکتریایی همراه است، افراد باید خطرات را در نظر بگیرند و از انجام آن اجتناب کنند. همچنین توجه کنید که آناتومی ناحیه مقعد برای خروج مدفوع طراحی شده است و ایجاد رابطه مقعدی آسیب جدی به بافت ناحیه وارد می کند.

کلام آخر

در بیشتر موارد، التهاب مقعد بیش از این که خطرناک باشد ناراحت کننده است. ابتدا از اقدامات خانگی  مانند رژیم غذایی پر فیبر، تسکین دهنده های درد و حمام گرم استفاده کنید. اگر پس از چند روز تسکین پیدا نکردید، در مورد روشهای درمانی با متخصص جراحی عمومی و لیزر با تجربه صحبت کنید. او می تواند به کاهش التهاب مقعد کمک کند و شما را در مسیر بهبودی سریع قرار دهد.