عوارض فیستول مقعدی می‌تواند زندگی بیمار را به صورت جدی تحت تاثیر قرار دهد. به خصوص در انواع پیشرفته این بیماری. بنابراین درمان فوری و موثر این فیستول مقعدی الزامی می‌باشد. هر چند بسیاری از بیماران به درمان پاسخ می دهند با این وجود خود این درمان ها نیز ممکن است عوارضی به جا بگذارند. مخصوصا درمان فیستول با جراحی. ما در این مقاله قصد داریم که به مهمترین خطرات فیستول مقعدی بپردازیم.
درجات و علت فیستول مقعدی
فیستول مقعدی به منافذی گفته می شود که در ماهیچه مقعد ایجاد می‌گردند بطوری که بین داخل مقعد و بیرون آن ارتباط مستقیم ایجاد می‌کنند. فیستول مقعدی انواع و درجات مختلفی دارد به همین دلیل عوارض فیستول مقعدی می توانند از ضعیف تا شدید متغیر باشند. علت اصلی فیستول مقعدی آبسه های درمان نشده و بیماری هایی مثل هموروئید و شقاق می باشد. در برخی مواقع تروما و عفونت پیشرفته منجر به بروز فیستول مقعدی می شود.
- اگر فیستول درمان نشود عوارشی مثل درد، سوزش، ترشحات خونی و چرکی و بی اختیاری مدفوع را بروز می دهد.
عوارض فیستول مقعدی در صورت عدم درمان
به طور کلی می‌توان عوارض فیستول مقعدی را به عوارض قبل از درمان (جراحی) و بعد از درمان تقسیم نمود. اگر فیستول مقعدی درمان نشود عوارض زیر را بروز می دهد:
- درد ضربان دار در ناحیه مقعد: این درد غالبا هنگام دفع مدفوع، نشستن و سرفه کردن مشاهده می‌شود.
- حساس شدن و خارش پوست اطراف مقعد.
- ترشحات بدبو: به صورت رطوبت در اطراف مقعد ظاهر می‌گردد.
- مدفوع چرکی
- مدفوع خونی
- متورم و قرمز شدن پوست اطراف مقعد
- بی اختیاری در دفع مدفوع: در فیستول پیشرفته مشاهده می شود.
در فیستول ساده کمتر از 30 درصد از بافت خارجی مقعد درگیر می‌شود و کمترین عوارض را هم قبل و هم بعد از درمان ایجاد می‌نماید. اما فیستول های مقعدی پیچیده هم عوارض بیشتر و جدی تری ایجاد می‌کنند و هم به درمان پیچیده تر و تخصصی تری نیاز دارند و از طرفی احتمال عود آنها بسیار بیشتر از فیستول ساده است.
رایج‌ترین عاملی که منجر به فیستول مقعدی می‌گردد عفونتی است که آبسه مقعدی را ایجاد می‌کند. با پیشرفت آبسه و آسیب بافتی فیستول شکل می‌گیرد. این وضعیت (عفونت و آبسه) موجب یکی از رایج ترین عوارض فیستول مقعدی یعنی درد می‌گردد. گاهی درد به حدی است که بیمار نمی‌تواند معاینه فیزیکی معمولی مقعد را نیز تحمل کند. وجود آبسه های عمیق تر می‌تواند منجر به کمردرد و بی اختیاری مدفوع گردد.
گسترش و افزایش فیستول هم از لحاظ تعداد و هم از لحاظ اندازه منافذ از دیگر عوارض فیستول مقعدی درمان نشده است. این وضعیت به مرور زمان کار درمان را بسیار سخت تر می کند. بنابراین فیستول های ساده نیز باید به شدت مورد توجه و درمان مناسب قرار بگیرند.
بروز سرطان نیز در فیستول های مزمنی که سال ها بدون درمان باقی می مانند مشاهده می‌گردد. در واقع التهاب و فرسایش سلولی طولانی مدت از عوامل اصلی ایجاد سرطان هستند که در فیستول مقعدی مزمن وجود دارند.
عوارض فیستول مقعدی بعد از جراحی
در بین عوارض فیستول مقعدی که ممکن است در نتیجه جراحی ایجاد گردد بی اختیاری مدفوع از همه شایع تر است. این وضعیت به دلیل آسیب بیش از حد ماهیچه (اسفنگتر مقعد) است که در طی عمل جراحی فیستول مقعدی ممکن است رخ دهد. البته احتمال بی اختیاری مدفوع بیشتر در فیستول های پیچیده مشاهده می شود که جراحی آنها بسیار سخت تر است و نیاز به تکنیک های جراحی پیچیده تری دارد.
عود مجدد فیستول بعد از جراحی دیگر عارضه‌ای است که ممکن است در بیماران تحت درمان ایجاد شود. البته این عارضه در درمان فیستول مقعدی ساده بسیار نادر است. فیستول ساده بین 50 تا 90 درصد از فیستول های مقعدی را در بر می گیرد.
عود فیستول بیشتر در سال اول پس از جراحی رخ می‌دهد و اغلب در فیستول های مقعدی پیچیده دیده می شود. عواملی چون چاقی، کشیدن سیگار و جراحی های متعدد خطر عود فیستول مقعدی را به شدت افزایش می دهند.
به غیر از عوارض بالا عفونت نیز ممکن است در فیستول مقعدی درمان شده رخ دهد. البته این نوع عفونت بیشتر ناشی از عدم تکمیل پروسه درمانی است. در این حالت عامل عفونی به صورت پنهان در بافت فیستول درمان شده باقی می ماند و بعد از مدتی دوباره عود می‌کند. این عفونت در بیشتر موارد فقط با مصرف آنتی بیوتیک قابل درمان است.
در نظر داشته باشید که عمل جراحی و لیزر فیستول مقعدی این عوارض را به شدت کاهش می دهد. زیرا جراحی فیستول با لیزر پرتوان بسیار ظریف است و بسته به مهارت جراح دوره نقاهت و عوارض بسیار کوتاه تری را نشان می دهد. دکتر زهرا سعادتی لیزر فیستول مقعدی را بدون عود و بازگشت با کمترین دوره نقاهت انجام می دهند و از سال 1386 تا کنون تجربه انجام این جراحی را دارند.