پروکتولوژی چیست؟ و چه بیماری‌هایی را درمان می‌کند؟

بیماری ‌ها و اختلالات نواحی مقعد، رکتوم و کولون به صورت تخصصی توسط پروکتولوژیست مورد درمان قرار می‌گیرند. در این مطلب قصد داریم به معرفی پروکتولوژی به پردازیم و ببینیم پروکتولوژی چیست؟ چه بیماری‌ هایی را درمان می‌کند؟ و روش ‌های درمانی آن چیست؟

پروکتولوژی چیست؟

پروکتولوژی (Proctology) تخصصی در پزشکی است که به صورت اختصاصی اختلالات و بیماری ‌های قسمت انتهایی دستگاه گوارش (مقعد، رکتوم و کولون) را مورد تشخیص و درمان قرار می ‌دهد. به پزشکانی که تخصص پروکتولوژی دارند پروکتولوژیست یا جراح کولورکتال می‌گویند. در واقع پروکتولوژیست بعد از گذراندن دوره جراحی عمومی، دوره فلوشیب جراحی کولورکتال را نیز سپری می ‌نماید.

پروکتولوژی به چه بیماری‌ هایی می ‌پردازد؟

طیفی از بیماری ‌ها و ناهنجاری ‌هایی که نواحی مقعد، رکتوم و کولون را تحت تاثیر قرار می‌ دهند و نیاز به تشخیص و درمان تخصصی دارند در حوزه پروکتولوژی قرار می‌ گیرند مانند بیماری‌ های شایعی چون فیستول، هموروئید و شقاق. به طور کلی مشکلاتی پزشکی زیر به پروکتولوژیست ارجاع داده می ‌شوند:

پولیپ رکتوم

پولیپ ‌های رکتوم زوائد گوشتی هستند که در داخل رکتوم ایجاد می ‌شوند. تخمین زده می ‌شود که حدود یک سوم افراد دچار پولیپ رکتوم باشند به خصوص افراد بالای 50 سال تعداد این نوع پولیپ اگر زیاد شوند یا اندازه آنها خیلی بزرگ گردد بیمار را دچار عوارضی مانند یبوست، انسداد روده بزرگ و برخی علائم مانند خونی و موکوسی شدن مدفوع، درد و اسهال  می‌ کند.

در این وضعیت و بعد از تشخیص پولیپ رکتوم، پروکتولوژیست اقدام به برداشتن پولیپ ‌ها با کولونوسکوپی یا جراحی می ‌نماید.

فیستول

فیستول ‌ها در واقع اتصالات (کانال‌ها) غیر طبیعی حفره‌ های بدن به هم یا بیرون بدن است که در اثر عفونت یا انواع تروما ایجاد می‌گردند. فیستول‌ هایی که در نواحی انتهایی دستگاه گوارش ایجاد می‌ شوند در حوزه پروکتولوژی قرار می‌گیرند و توسط جراح درمان می‌ شوند.

هموروئید

هنگامی که رگ ‌های خونی دیواره مقعد و رکتوم دچار گشادی غیر طبیعی می‌ شوند هموروئید شکل می‌گیرد. این وضعیت در حالت شدید منجر به شل شدن بافت و حرکت آن می‌گردد که باعث درد، انسداد مقعد و مشکلات دفع می ‌شود. در پروکتولوژی بافت هموروئیدی در صورت جواب ندادن به درمان‌ های دارویی مورد جراحی قرار می‌گیرد.

شقاق

شقاق یا پارگی در ناحیه مقعد یکی دیگر از مشکلات پزشکی است که درمان آن به پروکتولوژی بر می‌گردد. در این مورد نیز پروکتولوژیست بسته به نوع شقاق مقعد ممکن است درمانهای غیر تهاجمی و دارویی را پیشنهاد دهد یا اینکه با پیشرفت بیماری انواع تکنیک‌های جراحی مرتبط را تجویز کند.

چه موقع به پروکتولوژیست مراجعه نماییم؟

اگر بیمار دچار علائمی مانند مدفوع خونی، احساس درد و سوزش در ناحیه مقعد، مشاهده زوائد گوشتی در اطراف یا داخل مقعد، احساس وجود یک جسم خارجی در مقعد شود باید به پروکتولوژیست یا متخصص جراحی و لیزر مراجعه کند. برخی از بیماری‌ های ناحیه مقعدی در مراحل ابتدایی درمان ‌های نسبتا ساده ‌ای دارند اما متاسفانه در اثر مراجعه دیر هنگام (به دلیل شرم و خجالت) پیچیده و حاد می ‌شوند.

در این مواقع بیماری که با شقاق مزمن و یا هموروئید بیرون زده مراجعه می کند جهت انجام عمل جراحی هموروئید و شقاق یا لیزر هموروئید و شقاق به متخصص جراحی و لیزر ارجاع داده می شود.

تکنیک‌ های تشخیصی در پروکتولوژی

مانند سایر حوزه ‌های پزشکی در پروکتولوژی نیز ابتدا شرح حال بیمار در مورد نوع علائم و نحوه بروز آنها گرفته می ‌شود. سپس در صورت لزوم اقدام به معاینه ناحیه مقعد با تکنیک‌ های مختلف مانند آنوسکوپی، رکتوم دیجیتال، پروکتوسکوپی و کولونوسکوپی می‌شود. گاهی نیاز به بافت برداری یا نمونه برداری از موکوس و ترشحات انتهای روده برای آزمایشات تشخیص طبی است. البته همه افراد لازم نیست که این مراحل را بگذرانند و بستگی به وضعیت بیمار دارد.

اهمیت پروکتولوژی و مراجعه به پروکتولوژیست

بیماری ‌ها و مشکلاتی که در پروکتولوژی مورد بررسی و درمان قرار می ‌گیرند بسیار مهم هستند و در صورت عدم درمان درست آنها، زندگی بیمار با چالش جدی مواجه می‌ شود. برای مثال بیماری چون شقاق علاوه بر ایجاد علائم طاقت فرسایی چون درد در صورت عدم درمان و پیشرفت بیماری می‌تواند منجر به آسیب شدید عضلات مقعد و بی ‌اختیاری مقعد گردد. پولیپ رکتوم با انسداد روده زندگی بیمار را با خطر جدی مواجه می‌کند و می ‌تواند منجر به مرگ گردد.

البته در صورت مراجعه به موقع به پروکتولوژیست بسیاری از این بیماری‌ ها در حد یک درمان دارویی یا جراحی معمولی می‌ مانند و بیمار می ‌تواند به زندگی عادی خود بازگردد.

در مواقعی که نیاز به عمل جراحی شقاق و هموروئید دارید توصیه می شود این جراحی را نزد متخصص جراحی و لیزر و با لیزر شقاق و هموروئید انجام دهید. در این صورت از عوارض جراحی کاسته می شود و از مزایای لیزر پرتوان جراحی نیز سود می برید.