فیستول مقعدی جزء مشکلات آزار دهنده ناحیه انتهایی دستگاه گوارش است که به صورت یک کانال ارتباطی غیر معمول در اطراف مقعد ظاهر می شود. چندین عامل مختلف در بروز این مشکل دخیل اند که غالبا قابل پیشگیری و مدیریت هستند.
ما در این مطلب به صورت اختصاصی به علت فیستول مقعدی می پردازیم و راه های جلوگیری از بروز و عود آن را مورد بررسی قرار می دهیم.
تشریح فیستول مقعدی
فیستول مقعدی یک کانال غیرطبیعی است که فضای داخل مقعد را به اطراف مقعد متصل می کند. در واقع این کانال به صورت طبیعی وجود ندارد و با تجزیه بافت به صورت عمقی ایجاد می شود. فیستول مختص به مقعد نیست و در هر قسمت از بدن می تواند به وجود بیاید. فیستول ها نتیجه آسیب های جدی بافتی به دلایل مختلف (مانند التهاب و عفونت مزمن) هستند. شایع ترین علائم فیستول مقعدی خروج ترشحات چرکی از مقعد یا سوراخ نزدیک به دهانه مقعد می باشد.
آبسه مقعدی شایع ترین علت فیستول مقعدی است.
علت اصلی فیستول مقعدی
شایع ترین علت فیستول مقعدی بروز عفونت آبسه پری آنال است. به صورت طبیعی چندین غده چربی در اطراف مقعد وجود دارند که با ترشحات چربی خود ناحیه مقعد را مرطوب نگه می دارند و به دفع راحت تر مدفوع کمک می کنند. با بسته شدن دهانه غده (به هر دلیلی) ترشحات غده در داخل آن تجمع پیدا می کند و آبسه شکل می گیرد. اگر آبسه عفونی شود سرعت تجزیه و فساد بافتی به صورت عمقی افزایش می یابد که در نهایت با رسیدن به فضای داخلی مقعد یک کانال شکل می گیرد که به آن فیستول مقعدی می گویند.
دیگر علت های بروز فیستول مقعدی
علت بروز فیستول مقعدی می تواند یکی از دلایل زیر باشد:
- بیماری سل
- بیماری های التهابی روده
- آسیب تروماتیک به ناحیه مقعد
- داشتن عمل جراحی در ناحیه مقعد
- انجام پرتو درمانی (برای درمان سرطان در ناحیه مقعد)
- بروز عفونت اکتینومایکوز (یک عفونت نادر است که توسط باکتری Actinomyces ایجاد میگردد).
- هیدرآدنیت عفونی (نوعی بیماری التهابی پوستی است که به صورت جوش ظاهر می شود)
- وراثت: گاها فیستول مقعدی در کودکان و نوزادان نیز در همان بدو تولد بروز می کند.
با وجود اینکه موارد بالا جزء علت های بروز فیستول مقعدی هستند ولی نسبت به آبسه پری آنال به میزان بسیار کمتری منجر به ایجاد فیستول می شوند.
چه کسانی بیشتر در معرض بروز فیستول مقعدی هستند؟
افراد دارای شرایط زیر بیشتر در معرض بروز فیستول مقعدی اند:
- جنسیت مرد (شواهد تجربی نشان دهنده بروز دو برابری فیستول مقعدی در آقایان نسبت به خانم ها است).
- داشتن سابقه آبسه پری آنال
- داشتن سابقه بیماری التهاب روده
- داشتن سابقه پرتو درمانی و جراحی در ناحیه پری مقعد
- مبتلا بودن به بیماری های تضعیف کننده سیستم ایمنی بدن (مانند ایدز)
- داشتن بیماری جنسی مزمن (STI)
پیش گیری
با توجه به آنچه که بیان شد بروز آبسه و عفونت در ناحیه مقعد شایع ترین علت فیستول مقعدی است. بنابراین رعایت بهداشت مقعد و درمان به موقع عفونت های این ناحیه می تواند تا حد زیادی از بروز فیستول مقعدی جلوگیری نماید.
همچنین کاهش وزن، داشتن رژیم غذایی با فیبر مناسب و نوشیدن مایعات کافی در این زمینه موثر است (جلوگیری از یبوست). یبوست با آسیب زدن به دیواره مقعد و ایجاد شقاق و عفونت، زمینه را برای بروز فیستول فراهم می کند.
مصرف برخی از مسکن ها موجب بروز یبوست می گردد بنابراین باید از مصرف بیش از حد و خودسرانه این دست از داروها خودداری نمود. به طور کلی افزایش فعالیت بدنی و انجام ورزش منظم می تواند در پیشگیری از بیماری های ناحیه مقعد (شقاق، هموروئید و فیستول) تا حد زیادی موثر باشد.
جمع بندی
در اکثر موارد علت فیستول مقعدی بروز آبسه عفونی پری آنال می باشد که به موقع درمان نشده است. در بعضی از موارد مبتلا بودن به برخی از بیماری ها (مانند سل، بیماری التهابی روده) و یا انجام جراحی و یا پرتو درمانی می تواند علت فیستول مقعدی باشد. این بیماری درمان قطعی با دارو ندارد و برای عمل جراحی فیستول مقعدی یا لیزر فیستول مقعدی می توانید به متخصص جراحی و لیزر ماهر در این زمینه مراجعه کنید. بهترین روش درمان فیستول مقعدی در مواقعی که هنوز پیشرفته نشده است استفاده از همین روش لیزر پرتوان می باشد. اگر فیستول مقعدی از نوع پیچیده و عمقی باشد معمولا عمل جراحی به روش فیستولوتومی پیشنهاد می شود.