بیماری سلیاک یا آنتروپاتی حساس به گلوتن، یک بیماری مرتبط با روده است. در این بیماری، زمانی که بیمار گلوتن مصرف کند، بدن بیمار، در برابر خوردن این ماده غذایی، واکنش ایمنی نشان میدهد. خوردن پروتئین گلوتن سبب ایجاد پاسخ ایمنی در روده باریک می‌شود و این واکنش های ایمنی در دراز مدت به پوشش روده آسیب می‌رساند. در پی آسیب پوشش روده و از بین رفتن پرزهای داخل روده، قدرت جذب مواد تا حد زیادی کاهش می‌یابد و بیمار دچار سوء جذب می‌شود.
علائم و نشانه های بیماری سلیاک
بیماری سلیاک، طیف وسیعی از علائم و نشانه ها را در بر می‌گیرد و در کودکان و بزرگسالان متفاوت است. اما به طور کلی علائم بیماری در بزرگسالان به شرح زیر است:
- اسهال
- خستگی مفرط
- کاهش وزن
- نفخ شکم
- درد در ناحیه شکم
- حالت تهوع و استفراغ
- یبوست
اگرچه موارد بالا نشانه های معمول بیماری سلیاک است اما نیمی از افراد بزرگسال مبتلا به این بیماری علاوه بر نشانه های ذکر شده، علائم دیگری دارند که چندان مربوط به دستگاه گوارش نیست. علائمی همچون:
- کم خونی در اثر کاهش جذب آهن
- پوکی استخوان و نرمی استخوان در اثر کاهش جذب کلسیم
- جوش های پوستی خارش دار
- زخم در ناحیه دهان در اثر کاهش جذب انواع ویتامین ها
- سردرد همراه با خستگی
- مشکلات عصبی شامل بی‌حس شدن و مورمور شدن دست ها و پاها و همچنین مشکل در حفظ تعادل
- دردهای مفصلی
- کاهش عملکرد طحال
از جمله علائم بیماری سلیاک در کودکان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- حالت تهوع و استفراغ
- اسهال مداوم
- شکم متورم
- یبوست
- مدفوع بدبو و رنگ پریده
اما علاوه بر موارد فوق، عدم توانایی در جذب کامل مواد غذایی در روده سبب بروز نشانه های دیگر نیز در کودکان و نوزادان مبتلا می‌شود. این نشانه ها عبارتند از:
- عدم رشد نوزادان
- آسیب مینای دندان در کودکان
- کاهش وزن
- کم خونی
- قد کوتاه
- تاخیر در بلوغ
علت بیماری سلیاک
علت اصلی این بیماری تا به امروز ناشناخته مانده اما محققان بیان می‌کنند که این بیماری ریشه در ژنتیک افراد دارد و پیش زمینه های ژنتیکی به همراه محرک های محیطی سبب بروز حساسیت نسبت به پروتئین گلوتن می‌شود. در بیشتر موارد، علائم بیماری در دوره های زمانی خاصی بروز پیدا می‌کنند، مثلا پس از جراحی، پس از دوران حاملگی، بعد از زایمان، در طول درگیری با عفونت های ویروسی و همچنین در اثر فشارهای عصبی طولانی مدت.
روند تشخیص بیماری توسط پزشک
پزشکان از تست های متعددی برای تشخیص بیماری سلیاک، استفاده می‌کنند. رایج ترین روش، آزمایش خون است. در آزمایش خون، سیستم ایمنی به ویژه آنتی بادی ها مورد بررسی قرار می‌گیرد. همچنین کم خونی در صورت وجود، تشخیص داده می‌شود و اگر فرد دچار التهاب روده هم باشد، تست خون آن را نشان میدهد. با آزمایش خون، تا حد زیادی بیماری تشخیص داده خواهد شد اما به عنوان روش های مکمل، پزشک ممکن است از آندوسکوپی، کولونوسکوپی و نمونه مدفوع نیز استفاده کند.
درمان و کنترل بیماری سلیاک
بیماری سلیاک به راحتی آب خوردن است. این بیماری داروی خاصی ندارد که با مصرف آن، بیماری ریشه کن شود اما روش کنترل آن، استفاده از یک رژیم غذایی فاقد گلوتن است. اگر به بیماری سلیاک مبتلا هستید باید غذاها و نوشیدنی های دارای گلوتن را از وعده های غذایی خود حذف کنید و با دنبال کردن یک رژیم فاقد گلوتن، به زندگی عادی خود ادامه دهید. معمولا پزشک، یک برنامه غذایی برای شما می‌نویسد اما زمان خرید مواد غذایی دقت کنید که برچسب «فاقد گلوتن» روی آن درج شده باشد. بیمارانی که نسبت به درمان و رژیم غذایی بیماری سلیاک کم توجه می باشند بر اثر اسهال و یا یبوست دچار بیماری هایی مثل هموروئید و شقاق می شوند.
سوالات متداول بیماری سلیاک
در این بخش به سوالات رایج شما عزیزان پیرامون بیماری سلیاک، پاسخ می‌دهیم.
1-چه مواردی ریسک ابتلا به سلیاک را افزایش میدهد؟
شیوع بیماری سلیاک، در افراد مبتلا به دیابت نوع یک، سندروم دان یا سندروم ترنر، افراد با مشکلات تیروئید و بیماری اعتیاد به مواد مخدر مختلف، بیشتر است.
2-بروز ضایعات پوستی خارش دار تا چه اندازه بین بیماران رایج است؟
طبق آمارها به طور میانگین، از هر چهار نفر بیمار مبتلا به سلیاک، یک نفر ضایعات پوستی خارش دار خواهد داشت. این جوش های پوستی در بزرگسالان بیشتر از کودکان مشاهده می‌شود و در بین خانم ها بیشتر از آقایان است.
3-چه غذاهایی گلوتن بیشتری دارند؟
معمولا خوراکی هایی که در ساختار خود دارای جو باشند، سرشار از گلوتن هستند، مثل: آبجو، پاستا و نودل، نان و کیک، پن کیک ها و… .
4-کدام مواد غذایی فاقد گلوتن هستند؟
میوه ها، سبزیجات، مرغ و گوشت قرمز، ماهی و به طور کلی غذاهای دریایی، خشکبار و لبنیات فاقد گلوتن و مشتقات آن هستند و همواره برای یک بیمار مبتلا به سلیاک، بهترین گزینه برای خوردن می باشند.
5-برای بیماری سلیاک چه زمانی باید به دکتر مراجعه کرد؟
اگر بزرگسال هستید، در صورت داشتن اسهال مزمن و یا هر یک از علائم بیماری به مدت دو هفته یا بیشتر، لازم است به پزشک مراجعه کنید. اما اگر برای کودک خود نگرانید، به محض رویت هر یک از علائم سلیاک در کودکان، باید به پزشک مراجعه کنید.
6-آیا رابطه ای بین بیماری سلیاک و انواع سرطان وجود دارد؟
متاسفانه بله. بیماران مبتلا به سلیاک در صورتی که رژیم غذایی مناسب را رعایت نکنند، مستعد ابتلا به سرطان های مختلفی هستند، به ویژه سرطان روده باریک و سرطان غدد لنفاوی.