کولیت اولسراتیو یک بیماری التهابی مزمن روده بزرگ است که گرچه دوره بیماری طولانی است، اما موجب مرگ نمي‌شود. با درمان‌ها و رژیم غذایی مناسب، قابل کنترل است ولی درمان قطعی برای آن وجود ندارد.
علل کولیت اولسراتیو و عوامل خطرساز بیماری
کولیت اولسراتیو زمانی رخ مي‌دهد که سیستم ایمنی بدن به اشتباه می‌افتد. معمولاً حمله بیماری شبیه حمله سرماخوردگی است اما وقتی شخصی به UC مبتلا می‌شود، سیستم ایمنی بدن‌اش غذا، باکتری‌های خوب روده و سلول‌هایی که سطح روده بزرگ را پوشانده‌اند، به عنوان مزاحم و عوامل بیماری‌زا تلقی می‌کند و در نتیجه گلبول‌های سفید خون که وظیفه محافظت از بدن را به عهده دارند، به اشتباه به مخاط روده بزرگ حمله کرده و باعث التهاب و زخم در آنها می‌شوند. پزشکان هنوز دلایل قطعی ابتلاء به این بیماری را کشف نکرده‌اند، اما ممکن است ژن‌ها در ابتلاء به این بیماری نقش داشته باشند. عوامل محیطی نیز میتوانند از جمله فاکتورهای ایجادکننده این بیماری باشند.
انواع کولیت اولسراتیو در سه درجه
انواع كوليت اولسراتيو
بیماری کولیت اولسراتیو دارای درجات و انواع مختلفی است. علائم و شدت آن در بازه زمانی مختلف تغییر مي يابند و ممکن است در یک دوره كم شده و يا ناپدید و غیر فعال شوند که به آن حالت «خاموشی» مي گويند و در دوره دیگری فعال شده و با شدت يافتن علائم، بیماری عود كند. شدت بیماری کولیت اولسراتيو، با توجه به نشانه های بيمار و تعداد اجابت مزاج روزانه از خفیف تا شدید به شكل زير درجه بندی مي شوند:
- خفیف: خونریزی در راست روده، کمتر از ۴ باراجابت مزاج در روز همراه با دل پیچه های خفیف.
- متوسط: خونریزی در راست روده، بیش از ۴ بار اجابت مزاج در روز همراه با درد متوسط شکمی، تب خفیف و کم خونی محدود.
- شدید: خونریزی در راست روده، بیش از ۴ باراجابت مزاج در روز همراه با یک بیماری سیستمیک (بيماريی هايی كه همزمان چند بافت يا كل بدن را درگيرمي كنند)، کاهش آلبومین، درد شدید شکمی، کم آبی بدن، تب شدید و کاهش سريع وزن.
علائم و نشانه‌های کولیت اولسراتیو
مهمترین مشخصه ابتلا به کولیت اولسراتیو، اسهال خونی است. سایر نشانه ها عبارتنداز:
- احساس خستگی
- احساس عدم تخليه كامل مدفوع
- تب
- تمایل مكرر به تخليه مدفوع
- درد چشم به هنگام مشاهده نور
- زخم‌های پوستی
- عود يا برگشت درد یا خونریزی همراه با حرکات روده
- کاهش وزن
- کاهش گلبول‌های قرمز خون(کم‌خونی)
- کم‌آبی بدن
- گرفتگی روده و درد شکم
نكته: کولیت اولسراتيو مي‌تواند علائمي شبيه بيماري كرون داشته باشد. اين یک بیماری خودایمنی است که سیستم ایمنی بدن به روده بزرگ حمله كرده و باعث التهاب روده می‌شود. کولیت اولسراتیو درراست‌روده شروع مي‌شود و ممکن است به تدریج در سراسر کولون(روده بزرگ) گسترش یابد، ولي بیماری کرون یک بیماری مزمن است كه میتواند در هر بخش از دستگاه گوارش از دهان گرفته تا مری و معده التهاب ايجاد کند و منحصر به روده بزرگ و راست‌روده نيست. بيماري کرون لايه‌هاي دروني روده را درگير مي‌كند ولي در فواصل بافت درگير، نواحي سالم نيز مشاهده ميشوند ولي در بيماري كوليت اولسراتيو، ناحيه سالمي درفواصل نواحي درگير مشاهده نمي‌شود.
مواردی که می توانند خطر ابتلا به کولیت اولسراتیو را افزایش دهند عبارتند از:
- سابقه خانوادگی: در صورت داشتن خویشاوند نزدیکی که به این بیماری دچار شده باشد، خطر ابتلا تا 30٪ افزایش می‌یابد. غذا و استرس باعث ایجاد آن نمی‌شوند، اما میتوانند علائم را تشدید کنند.
- سن: اگر سن فرد بین 15 تا 30 سال یا بیش از 60 سال باشد، خطر ابتلا بیشتراست.
- قومیت: یهودیان بیشتراز سایرین در معرض خطر ابتلا به این بیماری قرار دارند.
عوارض کولیت اولسراتیو میتواند شامل موارد زیر باشد:
- التهاب: میتواند بر مفاصل، پوست یا چشم تأثیر بگذارد.
- بیماری کبدي: مجاری صفراوی یا کبدي ممکن است ملتهب شوند یا در بافت کبد، اسکار ایجاد شود.
- پوکی استخوان: به دلیل رژیم غذایی خاص یا مصرف زیاد کورتون، استخوان‌ها ضعیف شده و بيمار را در معرض پوكي استخوان قرار مي‌دهد.
- خونریزی: منجر به کم‌خونی شود.
- سرطان روده بزرگ: کولیت اولسراتیو مي‌تواند به طور جدي بيمار را در معرض خطر ابتلاء به سرطان روده بزرگ قرار دهد، به خصوص اگر تمام روده بزرگ درگير شده یا بيمار به مدت طولانی دچار UC شده باشد.
- کم‌آبی بدن: اگر روده بزرگ به اندازه کافی آب جذب نكند، ممکن است بدن به تزريق وريدي مایعات (IV)نياز پيدا كند.
- کولیت پوستی: اگر شدتكوليت اولسراتيوزياد باشد، ممکن است روده بزرگ بتركد یا عفونت در بدن منتشرشود. روده مانع از انتقال مدفوع شده و شکم متورم می‌گردد.
- مگاکولون: کولیت پوستی میتواند باعث تورم یا ترکیدگی روده بزرگ شود. این عارضه ای خطرناک است و بيماراحتمالاً نیاز به جراحی پيدا خواهد كرد.
چگونگي تشخيص بيماري كوليت اولسراتيو
- آزمايش خون
- كشت مدفوع
- بررسي خون در مدفوع
- سيگموئيدوسكوپي(بيوپسي)
- كولونوسكوپي
- اشعه ايكس
درمان کولیت اولسراتیو
درمان UC دو هدف اصلی را دنبال مي‌كند:
- اولین اقدام این است که بيماراحساس بهتری داشته باشد و به روده بزرگ خود فرصت بهبودی دهد.
- مورد دوم جلوگیری از حادترشدن بیماری است.
برای رسیدن به این اهداف ممکن است بيمار به ترکیبی از تغییر رژیم غذايي، دارو یا جراحی نیاز پيداكند.
تشخیص کولیت اولسراتیو با آزمایش و تصویربرداری کولونوسکوپی
سوالات متداول کولیت اولسراتیو
1-آیا باید از مکمل های غذایی پروبیوتیک برای کولیت اولسراتیو موثر است؟
روده ها لوله های بلند طنابی شکلی هستند كه وظيفه ادامه هضم و جذب غذا و مواد مغذي را بر عهده دارند. روده بزرگ متصل به روده باريك و بين روده باريك و مخرج قرار دارد. راست روده يا ركتوم، قسمت انتهايي روده بزرگ و متصل به مقعد است. روده بزرگ نقش مهمي در جذب آب از مواد زائد و دفع مدفوع دارد. چنانچه پس از صرف غذا، شخص مكرراً دچار درد شكم، اسهال، خونريزي از مقعد شده، به كاهش وزن، تعريق شبانه يا تب عود كننده مبتلا شود، به يكي از بيماريهاي روده دچار شده است. گروهي از اختلالات هستند كه موجب به وجود آمدن التهاب رودهها ميشوند كه بيماري كرون و كوليت اولسراتيو ازآن دستهاند. تحقيقات حاكي از آن هستند که پروبیوتیکها میتوانند به درمان بيماريهايي از جمله کولیت اولسراتیو و انواع دیگر بیماری التهابی روده (IBD) کمک کنند.
2-آیا باید کولیت اولسراتیو را جراحی كنم؟ جراحی شامل چه مواردی است؟
اگر سایر روشهای درمانی مؤثر واقع نشوند یا UC شدید باشد، تنها روش درمان كوليت اولسراتيو، برداشتن روده بزرگ (کولکتومی) یا روده بزرگ و راست روده (پروکتوکولکتومی) از طریق عمل جراحی است.
3-آيا در بیماری کولیت اولسراتیو خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ وجود دارد؟
يكي از عوامل خطرساز ابتلاء به سرطان روده بزرگ، بیماری التهابی روده است که شامل بیماری کرون و کولیت زخمی(UC) است.
4-کولیت اولسراتیو چقدر جدی است؟
شواهد نشان داده اند که التهاب بلند مدت روده بزرگ می تواند منجر به دیسپلازی روده بزرگ (ايجاد سلول های غيرطبيعی جدارروده بزرگ و راست روده) و حتی سرطان مقعد شود.
5-چه وقت بايد برای کولیت اولسراتیو به پزشك مراجعه كنم؟
افرادی که تشخيص کولیت اولسراتيو(كوليت زخمي) را دريافت كردهاند، در صورت تشدید علائم باید به پزشک مراجعه کنند. تشديد علائم میتواند نشانه ای از عود بیماری باشد و درمان مناسب می تواند به کنترل التهاب منجر شود.