کیست مویی یا بیماری پیلونیدال (PD) یک عارضه خوش خیم و به خوبی شناخته شده است که غالباً با عفونت همراه است. این بیماری یکی از شایعترین مشکلات پوستی است که بیشتر، مردان را درگیر می کند و شیوع آن در جمعیت عمومی، بین صفر تا پنج درصد است. علت بیماری کیست مویی، رشد بعضی از موها به درون پوست و برانگیختن واکنش التهابی بدن در آن نقطه است.

محل ایجاد کیست مویی معمولا 3 تا 5 سانتیمتری ناحیه شکاف بالای مقعد است، ولی بروز آن در سایر نواحی مانند ناف، زیر بغل، آلت تناسلی، و مجرای مقعد نیز مشاهده شده است. کیست پیلونیدال معمولا شامل یک یا چند سینوس مشخص است و غالبا به تشکیل آبسه، عفونت مزمن، سلولیت و فیستول منجر می شود.

اگر چه بسیار به ندرت، ولی التهاب مزمن ناشی از کیست مویی گاهی منجر به ایجاد بدخیمی می شود. سرطان کیست مویی بیشتر سلول های سنگفرشی پوست را درگیر می کند و موضوع بحث این مقاله است.

کیست مویی یک عارضه خوش خیم است ولی، در موارد بسیار نادر، به سرطان تبدیل می شود

سرطان کیست مویی، پیامد بسیار نادر PD

چنانکه ذکر شد سرطان کیست مویی بسیار نادر است و در تقریباً 0.1% از بیمارانی که بیماری PD  در آنها مزمن (بیش از 20 سال و با میانگین 23 سال)، درمان نشده، پیچیده و عود کننده شده است، اتفاق می افتد. سرطان کیست مویی اولین بار در سال 1900 توسط ولف (Wolf) توضیح داده شد و تاکنون بیش از 69 مورد آن گزارش شده است. این نوع سرطان در 90% موارد، سلول های سنگفرشی پوست را درگیر می کند، اما انواع دیگر نظیر سرطان سلول بازال،  آدنوکارسینومای غدد عرق، و تومور نامشخص نیز گزارش شده است.

سرطان کیست مویی غالبا در مردان و با میانگین سنی 50 سال رخ می دهد، و با چاقی همراه است. تومور، تهاجم محلی بالایی دارد و قبل از متاستاز دادن به غدد لنفاوی کشاله ران، بصورت موضعی رشد می کند.

چگونگی ایجاد سرطان کیست مویی

مکانیزمی که توسط آن تحولات بدخیم در کیست مویی ایجاد می شود، احتمالاً مربوط به فرآیندهای التهابی مزمن ناشی از زخم های پوستی و فیستول ها است. مانند سایر اختلالات مزمن پوستی، اعتقاد بر این است که ایجاد سرطان کیست مویی، با آزاد شدن رادیکالهای آزاد اکسیژن توسط سلولهای التهابی فعال آغاز می شود، و به دنبال آن، آسیب ژنتیکی و تحولات سرطانی رخ می دهد. موارد زیر از عوامل مستعد کننده این بدخیمی هستند:

• ایجاد اختلال در مکانیسم ترمیم طبیعی DNA که در اثر التهاب مزمن ایجاد می شود
• سرکوب سیستم ایمنی
• عفونت ویروس پاپیلومای انسانی

کیست مویی غالبا سلولهای سنگفرشی را درگیر می کند

تشخیص و ارزیابی سرطان کیست مویی

سرطان پیلونیدال یا کیست مویی غالباً ظاهری متمایز دارد و تشخیص آن در معاینه انجام می شود. ضایعات زخمی ناحیه، معمولا دارای یک زخم مرکزی با حاشیه های نامنظم، شکننده، به سرعت در حال رشد، خونریزی دهنده و نکروز شده می باشند. ارزیابی های تشخیصی پیچیده تر شامل روش های زیر است:

• تصویربرداری (MRI یا سی تی اسکن لگن) به منظور ارزیابی وسعت محلی، و شناسایی متاستازهای داخل شکمی
• بیوپسی های متعدد حاشیه زخم جهت تشخیص بافت شناسی
• معاینه فیزیکی به منظور لمس دقیق گره های لنفاوی کشاله ران
• معاینه راست روده از طریق آندوسکوپی تحتانی (سیگموئیدوسکوپی یا کولونوسکوپی)
• فیلم های ستون فقرات در ناحیه کمر و پایین آن به منظور تشخیص استئومیلیت یا تهاجم استخوانی توسط تومور
• توموگرافی گسیل پوزیترون (PET) برای یافتن متاستازها

درمان سرطان کیست مویی

تومورهای سرطان کیست مویی بزرگ هستند و غالباً بیش از 5 سانتی متر قطر دارند. به نظر می رسد که در حال حاضر عمل جراحی تنها راه درمان آنها است. جراحی برای سرطان سلول های سنگفرشی معمولا نتایج خوبی دارد. استاندارد طلایی درمان، برداشتن تهاجمی بافت های سرطانی، و سپس منجمد کردن حاشیه های آزاد است. این کار باید با دقت زیادی انجام شود، چون احتمال گسترش سلولهای سرطانی وجود دارد. درمان با جراحی گسترده و حاشیه های عاری از تومور، که در آن حاشیه وسیع پوست و بافت زیر جلدی، بعضی از عضلات، و در صورت لزوم، استخوان خاجی (ساکروم) و دنبالچه (کوکسیکس) را از بدن خارج میکند، بقای عاری از بیماری در 5 سال را به 61٪ افزایش داده است. در صورتی که بافت سرطانی چسبندگی داشته باشد، برداشتن كامل آن توسط جراحی معمولی امكان پذیر نیست. پس از خاتمه جراحی، بر اساس شرایط، زخم ممکن است بسته شود یا باز گذاشته شود.

میزان عود سرطان کیست مویی بعد از عمل

میزان عود در بیماران مبتلا به سرطان پیلونیدال حدود 50% است و معمولاً 9 تا 16 ماه پس از عمل اتفاق می افتد. تأخیر در بهبود زخم و زخم باز مزمن نیز در 5 تا 20٪ موارد مشاهده می شود. عود موضعی، متداول و زود هنگام است و جراحی مجدد آن می تواند بقای بیمار را افزایش دهد.

استاندارد طلایی درمان سرطان کیست مویی، برداشتن تهاجمی بافت های سرطانی  با حاشیه های بدون تومور است

رادیوتراپی و شیمی درمانی

تأثیر شیمی درمانی و رادیوتراپی بعد از عمل برای کاهش عود موضعی مورد بررسی است. در حال حاضر، رادیوتراپی و شیمی درمانی دارای ارزش درمانی محدودی هستند. رادیوتراپی کمکی، اگر در یک حاشیه سخاوتمندانه انجام شود، می تواند عود موضعی را تا 30٪ کاهش دهد. اما نقش شیمی درمانی کمکی نامشخص است، و اگرچه ممکن است در ترکیب با جراحی و رادیوتراپی برای ضایعات پرخطر مؤثر باشد، ولی تحقیقات کافی برای مقایسه اثر استفاده از آن در قبل از عمل و بعد از عمل وجود ندارد.

پیشگیری از سرطان کیست مویی

بهترین راه پیشگیری از سرطان کیست مویی، درمان مناسب و به موقع کیست مویی است. در کیست های مویی پیچیده و مزمن، همیشه باید احتمال سرطان را در نظر گرفت، اگرچه این احتمال سیار ضعیف باشد. نمونه های کیست پیلونیدال باید به طور منظم برای ارزیابی بافت شناسی ارسال شوند تا از نظر وجود بدخیمی مورد بررسی قرار گیرند. اگر شناسایی سرطان کیست مویی در مراحل اولیه انجام شود، نیاز کمتری به جراحی های وسیع خواهد بود.

تفاوت کیست مویی و فیستول در این است که، کیست مویی (بیماری سینوس پیلونیدال) در اثر فرو رفتن مو به درون پوست در ناحیه خاجی-دنبالچه ای (sacrococcygeal region)، و به دنبال آن ایجاد واکنش التهابی توسط بدن ایجاد می شود. کیست مویی پایین کمر معمولا با یک دهانه یا سوراخ به خارج باز می شود و معمولا کمی بالاتر از شکاف باسن قرار دارد. اما فیستول ها از کیست مویی منشا می گیرند. گاهی اوقات، اگر کیست مویی به آبسه تبدیل شود و بتوانند از طریق منفذ دیگری نیز به خارج راه پیدا کند، فیستول ایجاد می شود. فیستول معمولا در شکاف بالای مقعد قرار می گیرد و شیوع آن در مردان جوان و بالغ سفید پوست و در افراد پر مو شایع تر است.  فیستول یک عارضه حاد بر اثر یک کیست مویی یا آبسه درمان نشده است.

علت بروز کیست مویی و فیستول

علت اصلی بروز کیست مویی و فیستول یکی است. در گذشته اعتقاد بر این بود كه آنها بقایای مادرزادی بافت جنین یا غده هایی هستند كه معمولاً هنوز هم در بعضی از حیوانات وجود دارند. اما امروزه اعتقاد بر این است که موها در منافذ پوستی نفوذ می کنند و برای تشکیل لانه در عمق بافت زیر جلدی (سینوس پیلونیدال)  جمع می شوند، و بدن در مقابل آنها به عنوان جسم خارجی واکنش نشان می دهد، بنابراین کیست ایجاد می کنند. فیستول پیلونیدال، همانطور که گفته شد، از کیست منشا می گیرد. عوامل زیر در ایجاد کیست مویی و فیستول موثر شناخته شده اند:

• پرمویی
• بهداشت فردی ضعیف
• آسیب های موضعی ناشی از سبک زندگی (لباس های سفت و سخت یا سفت، شرایط کاری خاص)
• چاقی
• سبک زندگی بی تحرک
• عرق کردن فراوان
• عدم توجه به تغییرات پوستی ناحیه و درمان نکردن کیست مویی و آبسه

تفاوت کیست مویی و فیستول در نحوه ظهور

برای درک بهتر تفاوت کیست مویی و فیستول در چگونگی ظاهر شدن آنها، خوب است بدانید که بیماری پیلونیدال می تواند به سه صورت بروز کند:

1) کیست مویی یا پیلونیدال : آن مرحله اولیه است که از یک توده کوچک دردناک در شکاف باسن تشکیل می شود و می تواند یک یا چند سوراخ پوستی مجاور داشته باشد، که از خلال آنها می توان مجتمع کوچکی از مو را مشاهده کرد.

2) آبسه پیلونیدال: این مرحله التهابی ناشی از عفونت کیست توسط باکتریهای پوست است که منجر به تجمع چرک می شود. توده بزرگ و بسیار دردناک، و پوست قرمز می شود. آبسه ممکن است خودبخود باز شود، یا به برش جراحی نیاز داشته باشد. چرکی که بیرون می آید ضخیم و متعفن است. حتی اگر آبسه خود به خود تخلیه شود باید برای جلوگیری از عود آن به متخصص جراحی عمومی مراجعه کنید.

3) فیستول پیلونیدال: ممکن است بعد از باز شدن خود به خودی آبسه و عفونت های مکرر کیست مویی بروز کند. فیستول دارای کانال كوتاهی است كه حفره کیست را از طریق سوراخ های پوستی که در قسمت شکاف باسن واقع شده از دو سر به خارج مرتبط می کند، و سرم چرکی زرد رنگی به طور مداوم یا با فواصلی، از آن بیرون می آید. فیستول ها انواع گوناگونی دارند و در صورتی که درمان نشوند ممکن است بسیار پیچیده شوند. فیستول نعل اسبی یکی از انواع فیستول است که توصیه می شود حتما با لیزر و توسط متخصص جراحی و لیزر با تجربه تحت جراحی و درمان قرار بگیرد.

تفاوت کیست مویی و فیستول در نحوه تکامل یافتن

کیست مویی ممکن است حتی برای سالها خفته باقی بماند، و یا ممکن است خیلی زود به آبسه تبدیل شود. معمولاً به دنبال آبسه، یک فیستول ایجاد می شود. فیستول ممکن است باز بماند و بطور مداوم تخلیه شود یا بسته شود و سپس منشا عود بیماری شود. در صورتی که فیستول عمل نشود، می تواند خود را به سمت باسن و روی شکاف باسن گسترش دهد. گاهی اوقات فیستول می تواند به مقعد برسد و در آن صورت، تشخیص افتراقی آن با یک فیستول مقعد واقعی دشوار می شود.

تشخیص کیست مویی و فیستول

وجود یک یا چند سوراخ در شکاف باسن، همزمان با وجود طره موها در داخل آن، و ترشح در خارج، و وجود یک توده برجسته زیر جلدی که در معاینه لمسی احساس می شود، و در صورت فشردن ممکن است ترشحات بیشتری از آن خارج شود شود، از علائم واضح بیماری کیست مویی است.

تفاوت کیست مویی و فیستول در این است که برای تشخیص فیستول و تعیین وسعت آن، از یک پروب نازک استفاده می شود. به وسیله پروب، کانال فیستول کشف و شناسایی می شود. در مواقعی که بیمار دیر مراجعه می کند و احتمال گسترش بیماری در لایه های زیرین پوست می رود متخصص جراحی عکس فیستول تجویز می کند. ام آر آی فیستول با و بدون تزریق مایع حاجب از جمله آزمایشاتی است که برای کیست مویی و فیستول پیشرفته تجویز می شود.

تفاوت کیست مویی و فیستول در درمان

تفاوت کیست مویی و فیستول در درمان، زیاد نیست. تنها روش درمانی در هر دو مورد، جراحی است که دو نوع رویکرد “باز” و “بسته” دارد. در روش “باز”  قسمت های پوست، بافت زیر جلدی از جمله بافت پیلونیدال،  و کلیه سوراخ های پوستی برداشته می شود و در فیستول، عمل فیستولوتومی (fistulotomy) انجام می شود، یعنی فیستول در طول کانال برش زده می شود و با بخیه بسته نمی شود. در طول 30 تا 40 روز، با رشد بافت جدید، زخم به طور کامل پر می شود. این روش معمولا دوره نقاهت طولانی دارد. به دلیل طولانی شدن دوره و مراقبت های سخت بعد از جراحی باز کیست مویی و فیستول اغلب بیماران از این وضعیت خسته شده و با سهل انگاری در مراقبت ها منجر به عود بیماری می شوند.

رویکرد “بسته” همیشه شامل برداشتن سینوس پیلونیدال و بستن زخم است. بهبودی زودتر اتفاق می افتد (به طور متوسط ​​دو هفته). درد کمتر و متناسب با فشار بخیه است. این رویکرد به ویژه برای کیست ها و فیستول های کوچک و متوسط و پیچیده، ​​و در مواردی که ترشحات چرکی وجود دارند، توصیه می شود. هر دو روش با استفاده از بی حسی موضعی حتی در جراحی روزانه قابل انجام است. روشهای دیگر که کمتر مورد استفاده قرار می گیرند، از ترکیب این دو روش اصلی ناشی می شوند. بهتر است هر دو روش با لیزر پرتوان و در کمال ظرافت انجام شود تا کمترین عود و اسکار متوجه بیمار شود.

یک تفاوت درمان کیست مویی و فیستول این است که، در صورتی که فیستولهای پیلونیدال مورد عمل، بسیار بزرگ باشند، بازسازی پیوستگی بافت با استفاده از روشهای جراحی، از جمله زد پلاستی (Z-plasty)، دبلیو پلاستی (W-plasty)، فلپ پیشرفت (advancement flap)، و فلپ چرخشی (rotation flap)، امکان پذیر است. در هنگام اجرای این تکنیک ها نباید هیچگونه جراحت چرکی وجود داشته باشد و ممکن است نیاز به بیهوشی کامل باشد. عود در 2-8٪ موارد رخ می دهد.

آیا امکان پیشگیری وجود دارد؟

به بیماران پر مو توصیه می شود ناحیه خاجی-دنبالچه ای را با استفاده از روش های دپیلاسیون موزدایی کنند تا از افتادن موها در شیار باسن جلوگیری شود. این امر به ویژه برای پیشگیری از عود، در بیمارانی که به تازگی تحت عمل درمان پیلونیدال قرار گرفته اند نیز، توصیه می شود. حفظ بهداشت شخصی و پوشیدن لباس راحت نیز هردو به یک اندازه، اهمیت دارند. از بین بردن دائمی موهای زائد با استفاده از دستگاه لیزر موهای زائد بسیار کمک کننده و مفید است.